آرتروز یا استئوآرتریت که با نام آرتریت سایشی و گسستنی نیز شناخته می شود، زمانی رخ می دهد که غضروفی که انتهای استخوان ها را پوشانده و از آنها محافظت می کند به تدریج ساییده و از بین برود. این اتفاق منجر به درد و خشکی شده که به مرور زمان بدتر می شود و انجام فعالیت های روزمره را سخت می کند.
آرتروز شایع ترین نوع آرتریت است. این بیماری به آرامی پیشرفت کرده و بیشتر در میان سالی رخ می دهد. اگرچه آرتروز درمان قطعی ندارد، اما گزینه های درمانی زیادی برای کنترل درد و فعال نگه داشتن بیماران وجود دارد. در این مقاله از تهران ارتوپدی به علل و درمان آرتروز یا استئوآرتریت خواهیم پرداخت.
مفصل جایی است که انتهای دو استخوان به هم میرسند. مفصل زانو برای مثال از استخوان ران (فمور) و استخوان های پایین پا (تیبیا و فیبولا) تشکیل شده است. مفصل ران جایی است که انتهای فوقانی استخوان ران (سر فمورال) با حفره درون لگن (استابولوم) به هم میرسند.
یک مفصل سالم به علت وجود یک بافت الاستیک و نرم به اسم غضروف مفصلی که انتهای استخوان هایی را که مفصل را میسازند میپوشاند، به راحتی و بدون درد می لغزد.
استئوآرتریت (آرتروز) به دو نوع اصلی تقسیم بندی می شود:
این نوع شایع تر بوده و به علت روند سایشی و گسستنی مفصل رخ می دهد. به همین علت است که این نوع استئوآرتریت (آرتروز) وابسته به سن بوده و با افزایش سن بروز آن نیز افزایش می یابد و هر چه فرد از یک مفصل بیشتر استفاده کند احتمال ابتلای آن مفصل به این نوع استئوآرتریت (آرتروز) بالا تر می رود. این بیماری از حدود سن 55 الی 60 سالگی آغاز می گردد. استئوآرتریت (آرتروز) به طور اولیه انگشتان دست، ستون فقرات، مفصل ران، زانو و انگشت شست پا را درگیر میکند.
این فرم استئوآرتریت (آرتروز) در نتیجه بیماری ای است که تغییری در محیط غضروف ایجاد می کند. مواردی همچون تروما، ناهنجاری های مفصلی مادرزادی، نقایص متابولیک (مثل بیماری ویلسون)، عفونت و دیگر بیمایهای غضروف و مفصل (نقرس، آرتریت روماتوئید و…) می توانند باعث بروز چنین حالتی بشوند.
استئوآرتریت (آرتروز) ثانویه در افراد جوان و حدود 45-50 ساله رخ می دهد. عوامل خطری که می توانند منجر به استئوآرتریت (آرتروز) ثانویه بشوند عبارتند از:
در آرتروز، غضروف مفصلی که انتهای استخوان داخل مفاصل را می پوشاند به تدریج ساییده شده و از بین می رود. در جایی که یک زمانی غضروف مفصلی نرم وجود داشت که اجازه می داد تا استخوان ها به آسانی هنگام خم و صاف کردن مفصل روی یکدیگر بلغزند، اکنون یک سطح فرسوده و خشن وجود دارد. حرکت مفصل در معرض این سطح، دردناک است.
آرتروز معمولا پس از سالها استفاده از مفصل ایجاد می شود. این بیماری افراد میان سال یا مسن تر را درگیر میکند. دیگر عوامل خطر برای ابتلا به آرتروز، شامل چاقی، آسیب قبلی به مفصل درگیر و سابقه خانوادگی استئوآرتریت می شود.
عوامل خطری که می توانند در نهایت منجر به ابتلای فرد به این بیماری بشوند عبارتند از:
آرتروز یا استئوآرتریت میتواند هر مفصلی از بدن شامل مفصل های ستون فقرات را درگیر کند. علائم از خفیف تا ناتوانی شدید مختلف هستند.
یک مفصل درگیر با آرتروز ممکن است دردناک و ملتهب باشد. بدون غضروف، استخوان ها به طور مستقیم روی یکدیگر حرکت میکنند. این اتفاق باعث درد و التهاب میشود. درد یا تیر کشیدن به مرور زمان بیشتر میشود. درد ممکن است در صبح ها بدتر بوده و با فعالیت بهتر شود. فعالیت های شدید ممکن است باعث تشدید درد شوند.
مفصل ممکن است خشک شده و متورم، بزرگ و در رفته به نظر برسد. یک برآمدگی بر روی مفصل نیز ممکن است ایجاد شود.
دستان یک بیمار مبتلا به آرتروز. رشد استخوان بر روی انگشت کوچک علامت معمول آرتروز است.
حرکات مفصل مثل خم کردن، صاف کردن و چرخاندن ممکن است سخت شده و کم شدن وسعت حرکتی را به دنبال داشته باشد.
قطعات شل شده غضروف میتوانند با حرکت نرم مفصل تداخل داشته باشند. مفصل ممکن است قفل کرده یا گیر کند. مفصل ممکن است غژغژ کرده، صدای کلیک یا تقه بدهد یا سروصدای جیرجیر مانند (کریپتوس) ایجاد کند. یک مفصل مبتلا به آرتریت ممکن است ضعیف شده و مفاصل تحمل کننده وزن مثل زانو یا مچ پا ممکن است قفل کرده و خالی کند.
اگرچه آرتروز قابل درمان نیست، تشخیص و درمان زود میتواند به حفظ حرکت مفصل و کاهش درد و بهبود عملکرد کمک کند.
وقتی پزشک خود راملاقات میکنید، یک سابقه پزشکی کامل، معاینه بالینی، عکس رادیولوژی و احتمالا آزمایشهای آزمایشگاهی از شما گرفته خواهد شد.
پزشک از شما درباره سابقه آسیب به مفصل خواهد پرسید. او میخواهد بداند که درد از کی آغاز شده و ماهیت درد را بداند. آیا درد مداوم است یا می آید و میرود؟ آیا در نقاط دیگر بدن هم درد وجود دارد؟ آیا درد در شب ها بدتر میشود؟ آیا تنها در هنگام فعالیت رخ میدهد یا در استراحت نیز وجود دارد؟
پزشک سپس مفصل آسیب دیده را در موقعیت های مختلف معاینه کرده تا ببیند آیا درد و حرکت محدود شده وجود دارد یا خیر. او به دنبال صداهای غژغژ و جیرجیر (کریپتوس) که نشان دهنده سایش استخوان به روی استخوان است، از دست دادن حجم عضلانی (آتروفی) و نشانه های دیگر درگیری مفاصل خواهد بود. او به دنبال نشانه های آسیب به عضله، تاندون و رباط خواهد گشت.
عکس رادیولوژی میتواند شدت از بین رفتن مفصل شامل کاهش فضای مفصلی، نازک شدن یا خوردگی استخوان، افزایش مایع در داخل مفصل، خار استخوانی یا دیگر موارد غیر طبیعی را نشان دهد. این عکس میتواند به پزشک شما کمک کند تا مدل های مختلف آرتریت را تشخیص دهد.
برخی اوقات آزمایش هایی مثل آزمایش خون میتوانند دیگر بیماریهایی که علائم مشابه به استئوآرتریت (آرتروز) ایجاد میکنند را رد کنند.
در هنگام درد، کمپرس سرد و گرم ممکن است مفید باشد. این اقدام عوارض بلند مدتی ندارد. گرما برای خشکی مفاصل و سرما برای درد مفید است.
کمپرس درد و گرفتگی عضلات اطراف مفصل را کاهش می دهد. استفاده از کمپرس سرد و گرم گاهی به سادگی استفاده از یک حوله سرد یا گرم است.
حمام نمک اپسوم می تواند باعث کاهش درد شود. منیزیوم درون نمک اپسوم به کاهش درد و تورم کمک می کند. این درمان ایمن بوده و شما می توانیدهر چند بار که خواستید به مدت سی دقیقه از آن استفاده کنید.
کرم های موضعی جای مسکن های خوراکی را نمی گیرند اما این داروها حاوی مسکن یا بی حس کننده می باشند و باعث تسکین درد می گردند. شما می توانید این داروها را به طور مستقیم بر روی محل دردناک استفاده کنید.
از دیگر درمان های موضعی نیز می توان به کرم های فلفل اشاره کرد که می توانند به کاهش درد کمک کنند.
وسایل مختلفی وجود دارند که به شما برای بهبود کیفیت زندگی کمک می کنند. برخی از این وسایل عبارتند از بریس، عصا، وسایل برداشت اجسام، چسب زانو و زانوبند و کفش و لوازمی که درون کفش جای می گیرند (مانند کفی طبی).
امروزه درمان های گیاهی در میان مردم رواج بیشتری یافته است. برخی از افراد اعتقاد دارند این درمان ها به دلیل عوارض جانبی کمتر، ایمن تر هستند. پیش از مصرف این داروها با پزشک خود مشورت کنید.
چای سبز: چای سبز حاوی پلی فنول است. این ماده به کاهش التهاب کمک کرده و نیاز به مصرف دارو را کم می کند. به دلیل عوارض کبدی توصیه می گردد مصرف چای سبز در حد کم باشد.
زنجبیل: زنجبیل نیز به کاهش درد کمک می کند. حتی مطالعاتی وجود دارد که نشان می دهد مصرف بلند مدت زنجبیل به کاهش ناتوانی ناشی از استئوآرتریت (آرتروز) کمک می کند. به دلیل عوارض جانبی، توصیه می گردد زنجبیل به صورت یک ادویه به میزان متوسط استفاده شده و از مصرف مکمل های دارای زنجبیل بپرهیزید.
زردچوبه: مطالعات نشان داده اند که زردچوبه باعث کاهش التهاب و درد و خشکی مفصل می شود. استفاده همزمان زردچوبه با فلفل سیاه فواید آن را بیش از پیش می کند. زردچوبه می تواند با داروهای رقیق کننده خون تداخل دارویی ایجاد کند.
پزشک شما ممکن است استراحت یا تغییر در فعالیت های شما را برای جلوگیری از تشدید درد آرتروز پیشنهاد دهد. این پیشنهاد ممکن است شامل تغییر در کار یا فعالیت های ورزشی باشد این تغییرات ممکن است به معنی تبدیل فعالیت های پرتنش (مثل ایروبیک، دویدن، پرش یا ورزش های رقابتی) به ورزش های کم تنش (مثل ورزش های کششی، راه رفتن، شنا و دوچرخه سواری) باشد. یک برنامه کاهش ورزش نیز در صورت نیاز به خصوص اگر آرتروز مفصل های تحمل کننده وزن (مثل زانو، ران، ستون فقرات و مچ پا) را درگیر کرده باشد، ممکن است توصیه شود.
داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی میتوانند به کاهش التهاب کمک کنند. گاهی اوقات پزشک ممکن است داروهای ضد التهابی قوی به نام کورتیکواستروئید که به طور مستقیم داخل مفصل تزریق میشوند را پیشنهاد دهد. کورتیکواستروئیدها کاهش کوتاه مدت درد و تورم را فراهم می آورند.
مکمل های دارویی به نام گلوکزآمین و کندروئیتین سولفات ممکن است به کاهش درد ناشی از استئوآرتریت کمک کنند. (توجه: سازمان غذا و داروی آمریکا مکمل های دارویی را مورد آزمایش و تحللیل قرار نمی دهد. همیشه پیش از مصرف مکمل های دارویی با پزشک خود صحبت کنید.)
یک برنامه تناسب اندام متعادل، فیزیوتراپی و کار درمانی ممکن است انعطاف شما را بهبود بخشیده، وسعت حرکتی شما را افزایش داده، درد را کاهش داده و مفصل را قوی سازد. لوازم حمایتی و کمکی (مثل بریس، آتل، پانسمان کشی، عصا، عصای زیر بغل و واکر) ممکن است مورد نیاز باشد. یخ یا گرما ممکن است نیاز باشد تا برای مفصل درگیر برای مدت کوتاه برای چند مرتبه به کار رود.
در ابتدا، درمان های غیر جراحی کمک میکنند تا حرکت مفصل حفظ شده، قدرت بهبود یابد و درد کاهش پیدا کند. بیشتر برنامه های درمانی ترکیبی از تغییرات در سبک زندگی، دارو درمانی و فیزیوتراپی هستند.
اگر درمان های اولیه درد را متوقف نکند یا کارایی خود را از دست بدهد، ممکن است جراحی در نظر گرفته شود. تصمیم به انجام جراحی به سن و میزان فعالیت بیمار، شرایط مفصل درگیر و شدت پیشرفت استئوآرتریت (آرتروز) بستگی دارد.
گزینه های جراحی برای آرتروز شامل آرتروسکوپی، استئوتومی ، ادغام مفصلی و تعویض مفصل می باشد.
جراح از یک ابزار فیبر نوری منعطف، به اندازه یک مداد (آرتروسکوپ) استفاده میکند تا دو یا سه برش کوچیک ایجاد کرده تا خارهای استخوانی، کیست ها، آستر (لایه) آسیب دیده یا قطعات شل داخل مفصل را خارج کند.
استخوان های بلند دست یا پا دوباره هم تراز می شوند تا فشار روی مفصل را کم کنند.
جراح با بستن انتهای دو استخوان به یکدیگر مفصل را حذف میکند. ممکن است گیره ها، صفحه ها، پیچ ها یا میله ها استخوان را تا زمان ترمیم در جای خود نگه دارند. این جراحی انعطاف پذیری مفصل را از بین میبرد.
جراح قسمت هایی از استخوان را خارج کرده و یک مفصل مصنوعی را با استفاده از اجزای فلزی و پلاستیکی می سازد.
با مراقبت از خویش می توان از برخی مشکلات مفصلی پیشگیری کرد. در این بخش به راهکارهایی می پردازیم که می توان با استفاده از آنها از ابتلا به استئوآرتریت (آرتروز) جلوگیری کرد.
وزن بالا می تواند منجر به افزایش فشار وارده به مفاصل شده و بیش از همه زانو و مفصل ران را تحت تاثیر قرار دهد. چربی اضافه باعث ایجاد تغییرات در غضروف می شود.
قند خون بالا می تواند خطر ابتلا به استئوآرتریت (آرتروز) را بالا ببرد. اگر دیابت دارید، به طور منظم قند خون خود را چک کنید. با پزشک خود درباره راه های کنترل قند خون صحبت کنید.
ورزش یک راه خوب و موثر برای پیشگیری از مشکلات مفصلی است. ورزش باعث جلوگیری از خشک شدن مفصل می شود، عضلات را قوی نگه می دارد و بخش مهمی از درمان آرتریت است. تلاش کنید تا در بیشتر روزها حداقل سی دقیقه ورزش کنید. با پزشک خود درباره ورزش مناسب مشورت کنید.
آسیب مفصلی خطر ابتلا به استئوآرتریت (آرتروز) را بالا می برند. در هنگام ورزش، به آرامی شروع کرده و کم کم آن را شدید کنید. پیش از ورزش گرم کنید و حرکات کششی انجام دهید. نقاط مختلف بدن را تمرین دهید و از حرکات مختلف ورزشی بهره ببرید. در فعالیت های روزانه نیز دقت کنید تا بر روی یک مفصل بیش از حد فشار وارد نکنید.
اگر پس از ورزش بیش از 1 تا 2 ساعت درد مفصلی دارید، احتمالا بیش از میزانی که باید به خود فشار آورده اید. به مفصل استراحت داده و برای کاهش درد از کمپرس سرد و یخ گذاری استفاده کنید. در صورت درد با پزشک مشورت کرده و از تمرینات فیزیوتراپ نیز استفاده کنید.
