سلامتی انسان آن جز بسیار مهم زندگی هر فرد است که بخش عظیمی از رضایت از زندگی را دربرمی گیرد. در نبود سلامتی و یا کاهش کیفیت سلامتی افراد که به دلایل مختلفی اتفاق می افتند، روش هایی جهت بازگردانی و یا حتی ایجاد و اصلاح سلامتی در نظر می گیرند. این سلامتی که می تواند جسمانی و یا روانی باشد به دلایل مختلفی از دست رفته یا ایجاد نمی شوند. در قدم ابتدایی در نبود یا از دست دادن توانایی ها، افراد به دنبال مسیر پزشکی می روند تا درمان حاصل شود. اما گاها روش های جراحی و دارودرمانی صرفا نتایج خوبی به همراه ندارند. از این رو در کنار رشته های بهداشتی رشته ی توانبخشی یکی دیگر از زیر شاخه های رشته های خدمات درمانی وزنه سنگینی از درمان را به دوش می کشد.
نقص، ناتوانی و معلولیت می تواند نتیجه دوعامل در زندگی افراد باشد. از این رو مخاطب هدف رشته های توانبخشی به دو گروه تقسیم می شود:
1. مخاطبین بازتوانی (شامل بازآموزی عملکردها، دامنه حرکات و توانایی فرد بعد از جراحی های لازم صورت گرفته) مثل فردی که به دلیل لخته خون دچار سکته مغزی شده و نیمی از بدنش دچار ناتوانی در راه رفتن و حرکت دادن دست هایش می شود و نیاز دارد مجدد عملکردهای قبلی بازتوانی شود.
2. مخاطبین توانبخشی شامل افرادی که آن توانایی را از بدو وجودی خود نداشته و نیاز به ایجاد ساختار و هماهنگی دارد مانند کودکی که در حین زایمان اکسیژن به مغزش نرسیده و دچار فلج مغزی شده و بخشی از مغز از بین می روند و در جبران خسارت وارده باید توانبخشی شود.
با این وجود به اختصار درمان مخاطبین هردو گروه را توانبخشی می نامند.
در نهایت در جبران اتفاقات و حوادث صورت گرفته رشته توانبخشی می تواند مسیر کاهش ناتوانی ها را هموارتر کند و با کمک پزشکان در مسیر پیشگیری، درمان و یا جبران حادثه پیش آمده اقدام کند.
این بیماری ها می توانند موقت و یا دائمی باشند و در هردو مورد سلامتی نسبی و رضایت از زندگی افراد در این شرایط در گرو دریافت خدمات توانبخشی است. حیطه توانبخشی به گروه اعظمی از رشته ها اطلاق می شود که همگی در مسیر بهبود عملکرد فرد دچار مشکل، کاهش درد ، کاهش ناتوانی و به حداکثر رسیدن استقلال فردی در عملکرد و تصمیم گیری همچنین بالا رفتن کیفیت عملکرد فردی و اجتماعی با توجه به سلامت ذهن و روان بیمار با یک دیگر در تیم توانبخشی همکاری می کنند.
لازم به ذکر است فرایند توانبخشی کاری بسیار زمانبر و تدریجی می باشد و افراد (چه درمانگران چه توانخواهان ) نیاز به صبر و حوصله دارند. همچنین لازم به یادآوری است که هدف توانبخشی الزاما درمان و برطرف کردن آن مشکل نیست هرچند در مواردی امکان درمان کامل نیز وجود دارد.
برنامه های درمانی توانبخشی بسیار مرتبط با نوع بیماری و مشکل بوجود آمده برای فرد مراجعه کننده می باشد و در نتیجه درمانگر و متخصص در رشته توانبخشی برای هر فرد بسته به شرایط و نیاز فردی – کاری – اجتماعی و خانوادگی- روحی بیمار، علت، شدت و نوع مشکل بوجود آمده و پیامد آن روی زندگی فرد و خانواده اش و ارزیابی های دقیقی که به واسطه تست های استانداردی که گرفته است، برنامه های درمانی مشخص در بازه های زمانی کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت تنظیم می کند. درمان های توانبخشی از بدو تولد حتی در مراقبت های ویژه نوزادان تا گروه سنی سالمندان گسترش دارد و این امر اهمیت توانبخشی را یاداوری می کند کما اینکه زمان در شروع به دریافت خدمات توانبخشی با ارزش بوده و از دست رفتن زمان طلایی در مواردی غیر قابل جبران است.
متخصصین طب فیزیکی و توانبخشی و کارشناسان و مقاطع تحصیلات تکمیلی رشته های فیزیوتراپی، کاردرمانی، گفتار درمانی، ارتوپدی فنی، بینایی سنجی، شنوایی شناسی، مددکاری اجتماعی، مدیریت توانبخشی، مشاوره توانبخشی، پرستاری توانبخشی، متخصصین سالمند شناسی که با دیگر کادر درمان بسته به بیماری های مختلف در ارتباط نزدیک هستند.
مشکلاتی که رشته های توانبخشی به ان ها می توانند کمک کنند شامل:
مشکلات اسکلتی عضلانی ( آرتروزها، گردن درد و شانه درد ، محدودیت حرکتی بعد از شکستگی ها و پارگی تاندون ها و رباط ها ، تروما …. )
مشکلات اعصاب محیطی و مرکزی ( سکته مغزی، ضربه مغزی، ضایعه نخاعی، فلج مغزی، پارکینسون، ام اس و دردهای فشاری، فلج ارب….)
مشکلات ساختاری و تکاملی (نابینایی، ناشنوایی، اتیسم، اختلال یادگیری، تاخیر رشدی، اختلال بلع…)
مشکلات بدو تولد ( چسبندگی انگشتان، سندروم داون، سندروم های متابولیک…. )
مشکلات روانی ( اسکیزوفرنیا، اختلالات خلقی، اختلال دو قطبی، اختلال وسواس فکری-عملی و …)
و ….
