بعد از عمل تعویض مفصل لگن، لگن شما یک مفصل مصنوعی دارد که در هفتهها و ماههای اول هنوز در اطرافش عضلات و بافتها ضعیف و حساس هستند. به همین دلیل، نوع نشستن، بلند شدن، خم شدن و حتی چرخش بدن در دستشویی اهمیت زیادی دارد. اشتباه در همین حرکات ساده میتواند روی مفصل فشار غیرطبیعی وارد کند.
بیمار معمولا تا چند هفته بعد از عمل، با کمک عصا یا واکر راه میرود و در این دوره باید روش خاصی برای رفتن به توالت، نشستن و بلند شدن را یاد بگیرد. این نکات شامل استفاده از توالت فرنگی یا صندلی مخصوص، اجتناب از خم شدن زیاد و رعایت زاویه مفصل لگن است.
بسیاری از بیماران فکر میکنند وقتی عمل تمام شد و درد اولیه کم شد، دیگر «هر طور راحت هستند» میتوانند حرکت کنند. اما در مورد تعویض مفصل لگن این طرز فکر خطرناک است. شایعترین مشکلی که با حرکات اشتباه مثل نشستن نادرست در دستشویی ممکن است رخ دهد، «دررفتگی مفصل مصنوعی لگن» است؛ یعنی سر مفصل از جای خودش در میآید و بیمار ناگهان دچار درد شدید، ناتوانی در حرکت و نیاز به مداخله فوری پزشکی میشود.
از طرف دیگر، اگر بیمار به خاطر ترس از درد یا مشکل در نشستن، مصرف آب را کم کند یا دستشویی رفتن را به تأخیر بیندازد، احتمال عفونت ادراری و یبوست بالا میرود؛ هر دو هم میتوانند روند بهبود بعد از عمل را سختتر کنند.
در اغلب موارد، بیمار همان روز یا روز بعد از عمل، با کمک پرستار یا فیزیوتراپیست برای دفع ادرار به دستشویی یا روی صندلی کنار تخت برده میشود. تأخیر طولانی در تخلیه مثانه میتواند مشکلساز شود، پس نگران نباشید؛ تیم درمانی خیلی زود به شما کمک میکند.
برای دفع مدفوع (عمل بزرگ)، معمولا چند روز طول میکشد تا رودهها بعد از بیهوشی و داروهای ضد درد دوباره تحرک طبیعی پیدا کنند. ممکن است ۲ تا ۳ روز اول حرکتی نداشته باشید و این طبیعی است؛ اما اگر بعد از ۳ تا ۴ روز هنوز دفع نداشتهاید، باید به پرستار یا پزشک اطلاع دهید تا در صورت لزوم ملین یا شیاف تجویز شود.
جدول زیر یک تصویر کلی از زمانبندی تقریبی را نشان میدهد (ممکن است بسته به وضعیت شما تغییر کند):
| زمان بعد از عمل | وضعیت معمول دستشویی رفتن |
|---|---|
| ۲۴–۱۲ ساعت اول | دفع ادرار با سوند یا کمک پرستار، معمولا هنوز دفع مدفوع ندارید |
| روز ۲ تا ۳ | شروع راه رفتن کوتاه، استفاده از توالت فرنگی/صندلی، احتمال شروع دفع مدفوع |
| روز ۳ تا ۵ | دفع مدفوع باید شروع شده باشد، توجه به پیشگیری از یبوست |
| هفته اول به بعد | دستشویی رفتن با استقلال بیشتر، اما هنوز با واکر یا عصا و با رعایت اصول ایمنی |
یکی از رایجترین سوالات بیماران ایرانی همین است. اصولا بعد از جراحی تعویض مفصل لگن، بهخصوص در چند ماه اول، استفاده از «توالت فرنگی بلند» یا «صندلی توالت کمود» بهمراتب امنتر از توالت ایرانی است.
در توالت ایرانی، شما مجبورید در حالت چمباتمه (چمباتمهای/دو زانو) قرار بگیرید که باعث خم شدن مفصل لگن بیش از ۹۰ درجه و فشار زیاد روی آن میشود. این وضعیت هم خطر دررفتگی مفصل را افزایش میدهد و هم برای عضلات ضعیف شده اطراف لگن بسیار خستهکننده و دردناک است.
برای همین، بسیاری از جراحان ارتوپد به بیمار توصیه میکنند:
ارتفاع مناسب توالت فرنگی بعد از تعویض مفصل لگن، به قد شما و طول پاها بستگی دارد؛ اما یک قانون کلی این است که وقتی روی توالت مینشینید،:
یک روش ساده برای تخمین ارتفاع مناسب:
بسیاری از افراد بعد از عمل، از «بالابر توالت» (حلقه پلاستیکی یا فومی که روی توالت فرنگی قرار میگیرد و ارتفاع را چند سانتیمتر افزایش میدهد) استفاده میکنند تا نشستن و بلند شدن راحتتر و ایمنتر شود.
نحوه نشستن شما روی توالت فرنگی، تقریبا بهاندازه خود نوع توالت مهم است. چند نکته ساده اما کلیدی وجود دارد که باید رعایت کنید تا روی لگن تازه عمل شده فشار غیرضروری وارد نشود.
در هفتههای اول، بهتر است همیشه با واکر یا عصا به سمت توالت بروید و در صورت امکان یک نفر کنار شما باشد تا اگر تعادلتان به هم خورد، کمکتان کند.
مراحل پیشنهادی برای نشستن:
برای بلند شدن از روی توالت:
این سوال جواب یکسان برای همه ندارد و به چند عامل بستگی دارد: نوع عمل، نوع پروتز، تکنیک جراحی (قدامی، خلفی و…) و نظر جراح. اما بهطور کلی میتوان گفت:
در چند هفته و حتی چند ماه اول بعد از تعویض مفصل لگن، استفاده از توالت ایرانی معمولا توصیه نمیشود. خم شدن شدید لگن، چمباتمه زدن طولانی و فشار ناگهانی هنگام بلند شدن میتواند خطر دررفتگی پروتز را افزایش دهد.
بعضی جراحان پس از چند ماه و در صورت قوی بودن عضلات و بدون وجود محدودیت خاص، اجازه استفاده محدود و با احتیاط از توالت ایرانی را میدهند؛ اما این موضوع حتما باید با پزشک معالج شما چک شود. خودسرانه و بدون اجازه پزشک، سراغ توالت ایرانی نروید.
اگر پزشک بعدها استفاده محدود از توالت ایرانی را مجاز دانست، باید نکات زیر را رعایت کنید:
کلینیک فوقتخصصی پزشکی و توانبخشی ارتوپدی و نورولوژی «تهران ارتوپدی» با هدف ارائه خدمات جامع توانبخشی و ارتقای کیفیت زندگی بیماران، خدمات خود را در گستره وسیعی از مناطق تهران ارائه میدهد. این مرکز با بهرهگیری از تیمی متخصص و تجهیزات پیشرفته، پذیرای مراجعان از شمال، شرق، غرب و مرکز تهران است. مناطق تحت پوشش شامل منطقه یک ، الهیه، خیابان فرشته، شهرک غرب، تجریش، قیطریه، پاسداران، اختیاریه، ولنجک، نیاوران، ونک، مرزداران، شهرآرا، یوسفآباد، امیرآباد، نارمک، نیروهوایی، زعفرانیه، آجودانیه، جردن، پونک، صادقیه، محمودیه ، لویزان، شهرک راهآهن و سعادتآباد میباشد.
