مفصل ران مفصل گوی و کاسه ای است که نقطه اتصال آن سر استخوان ران و استابولوم (حفره حلقه ای) لگن است.
مفصل ران:
- مفصل ران مفصلی متحرک با ثبات اصلی است که منشا این ثبات عمدتا اجزای استخوانی/ مفصلی است.
- عملکرد اولیه مفصل ران تحمل وزن بدن/تنه است و در عین حال انتقال نیرو و بار را از اسکلت محوری به اندام های تحتانی بدن تسهیل کرده و امکان حرکت را فراهم می کند.
- معمولا در یک سری جنبشی بسته عمل می کند.
حرکاتی که به موجب مفصل ران انجام می گیرند
مفصل ران اندام تحتانی را به اسکلت محوری بدن وصل می کند. مفصل ران امکان حرکت در سه محور اصلی را فراهم می کند که همگی بر هم عمود هستند.
- محل مرکز کل محور در سر استخوان ران است.
- محور عرضی امکان خمش و باز شدگی/ کشش را فراهم می آورد.
- محور طولی یا محور عمود در امتداد ران، امکان چرخش به داخل و بیرون را به وجود می آورد.
- محور سهمی (ساژیتال) یا محور جلو به عقب امکان دور کردن از محور بدن (ابداکشن) و نزدیک کردن به محور بدن را می دهد.
مفصل ران علاوه بر حرکت، تحمل وزن بدن را تسهیل می کند. عوامل مختلفی به لگن ثبات و پایداری می بخشند:
- شکل حفره حلقه ای- به دلیل عمق حفره حلقه ای می تواند تقریبا کل سر استخوان ران را در بر گیرد.
- لبه ی حفره حلقه ای (لابروم استابولار) (بست فیبری غضروفی مجاور حفره حلقه ای) که عملکردهای زیر را انجام می دهد:
- انتقال وزن
- حفظ فشار منفی (برای مثال، “درزگیری خلاء”) برای افزایش ثبات مفصل ران
- تنظیم خواص هیدرودینامیکی مایع مفصلی
- رباط ها و پوشینه مفصلی.
جهت ویزیت و نوبت دهی دکتر محمدجواد مرتضوی فوق تخصص و جراح زانو و جراح لگن از اینجا اقدام کنید
لیگامنت و کپسول مفصل ران
به طور کلی، پوشینه مفصل ران به هنگام بازشدگی سفت و به هنگام خمش شل تر است.
رباط های پوشینه ای شامل موارد ذیل است:
- رباط خاصره ای رانی (ایلیوفمورال) (رباط Y بیگلو نیز نامیده می شود)– محکم ترین رباط بدن است و در قسمت قدامی مفصل ران قرار دارد و از بازشدگی و کشش بیش از حد آن جلوگیری می کند.
- رباط رانی (پوبوفمورال)- در قسمت قدامی تحتانی قرار دارد و از دور شدگی از محور بدن و بازشدگی و کشش بیش از حد جلوگیری می کند.
- رباط های نشیمنگاهی رانی (ایسکیوفمورال)- در بین سه رباط، ضعیف ترین رباط است و از یک نوار مثلثی الیافی تشکیل شده است که پوشینه مفصل ران خلفی را تشکیل می دهد. رباط های نشیمنگاهی رانی به ایسکیوم (استخوان نشیمنگاهی) در پشت حفره حلقه ای وصل می شود و به بیخ تروکانتر (پی ران) بزرگ وصل می شود و از بازشدگی و کشش بیش از حد جلوگیری می کند.
رباط گرد و طولانی (رباط سر استخوان ران)
- رباط سر استخوان ران در داخل پوشینه قرار دارد و راس شکاف کوتیلوئید (فنجانی شکل) را به حفره سر استخوان ران وصل می کند.
- این رباط به عنوان یک حامل برای شریان فووئال (حفره مانند) (تقسیم خلفی شریان انسدادی) عمل می کند که سر ران را در نوزادان و کودکان تغذیه می کند (سهم عروق در خون رسانی به سر استخوان ران در بزرگسالان ناچیز است).
- آسیب به رباط گرد و طولانی موجب دررفتگی می شود که این باعث ضایعات شریان حفره مانند و در نتیجه مرگ استخوان سر استخوان ران می شود.
کپسول مفصلی
- مفصل ران با داشتن رباط ها و ماهیچه های قوی، بسیار قوی و محکم است و این رباط ها و ماهیچه های قوی، مفصل ران را مفصلی نسبتا پایدار می کند. بر خلاف پوشینه مفصلی ضعیف شانه، کپسول مفصل ران نقش مهمی در ثبات مفصل دارد. پوشینه مفصل ران در قسمت قدامی که به آن فشارهای غالب ناشی از تحمل وزن وارد می شود، ضخیم تر است و در قسمت پسین پایینی نازک تر است.
لابروم (لبه) حفره حلقه ای
لابروم امتداد فیبری غضروفی حفره حلقه ای استخوانی را تشکیل می دهد که عمدتا از کلاژن نوع 1 تشکیل شده است و ضخامت آن معمولا بین 2 تا 3 میلی متر است. لابروم حفره حلقه ای را می پوشاند و به لبه استخوانی حفره حلقه ای می چسبد. شکلی نامنظم دارد، در قسمت جلو پهن تر و نازک تر و در قسمت پشت ضخیم تر است. در قسمت قدامی، لابروم در قسمت شعاعی مثلثی شکل است. در قسمت خلفی، لابروم از نظر ابعاد مربع شکل، ولی در سطح دیستال و انتهایی گرد است.
لابروم دارای سه سطح است:
1- سطح مفصلی درونی– مجاور مفصل (عروقی)
2- سطح مفصلی بیرونی– مماس با کپسول مفصلی (عروقی)
3- سطح پایه– متصل به استخوان حفره حلقه ای و رباط ها.
رباط های عرضی دور ران را احاطه کرده و به نگه داشتن آن در هنگام حرکت کمک می کنند.
تصور بر این است که قسمت اعظم لابروم بدون عروق است و فقط یک سوم بیرونی آن را شریان های انسدادی، سرینی فوقانی و شریان های سرینی تحتانی تامین می کنند. در مورد اینکه آیا با تامین محدود خون پتانسیل بهبودی وجود دارد یا خیر، اختلاف نظر وجود دارد و این مسئله یک مشاهده بالینی مهمی است. اعتقاد بر این است که بخش های فوقانی و تحتانی عصب دهی شده اند که شامل عصب هایی با انتهای عصبی آزاد و عضوهای انتهایی حسی عصبی هستند (حس درد، فشار و احساس عمیق را ایجاد می کنند).
عملکرد لابروم حفره حلقه ای عبارتند از:
- پایداری مفصل- محدودیت سر استخوان ران را افزایش می دهد، مفصل را % گود می کند، سطح مفصل را تا 28% افزایش می دهد و بدین طریق باعث می شود ناحیه وسیع تری برای توزیع نیرو و مقاومت در برابر حرکت جانبی و عمودی در داخل حفره حلقه ای ایجاد شود.
- ضربه گیر حساس
- روان کننده مفصل- مکانیزم بستن درز، مایع مفصلی را در تماس با غضروف مفصلی نگه می دارد.
- توزیع کننده فشار- از طریق عمل بستن درز که اغلب “اثر مکش” نامیده می شود، با توجه به مقاومت ایجاد شده در برابر انحراف سر از سوکت حفره حلقه ای، جریان مایع را به داخل مفصل و خارج از آن مسدود می کند. عمل بستن درز نه تنها پایداری مفصل را افزایش می دهد، بلکه تصور می شود بارهای فشاری اعمال شده بر روی سطوح مفصلی را به طور یکنواخت پخش می کند و در نتیجه فشارهای زیاد غضروفی را طی تحمل وزن کاهش می دهد.
- کاهش فشار تماسی بین غضروف حفره حلقه ای و استخوان ران.
عصب ها
مفصل ران از اعصاب رانی، ماهیچه مسدود کننده و سرینی فوقانی عصب دریافت می کند.
تامین خون
تغییرات متعدد در خون رسانی به مفصل ران عبارتند از:
- متداول ترین نوع تغییر منجر به خون رسانی از شریان های رانی چرخشی داخلی و فرعی جانبی می شود که هر کدام شاخه ای از چهارسررانی (شریان عمیق ران) است.
- چهارسررانی شاخه ای از شریان رانی است که به سمت پشت حرکت می کند.
- از شریان حفره دار به سر استخوان ران -شاخه ای از بخش خلفی شریان مسدود کننده- نیز هماهنگی و خون رسانی وجود دارد که در رباط سر استخوان ران جریان دارد.
- شریان حفره دار از طریق اختلال در شریان های داخلی و جانبی از بافت مردگی استخوانی جلوگیری می کند.
- دو بازپیوندی قابل توجهی وجود دارد. بازپیوندی صلیبی از قسمت بالای ران و بازپیوندی تروکانتریک (برآمدگی بالای تنه استخوان ران) محافظت می کند (بازپیوندی تروکانتریک خود نیز از سر استخوان ران محافظت می کند).
جهت ویزیت و نوبت دهی دکتر محمد قربان زاده جراح مفاصل و استخوان و فوق تخصص جراحی هیپ و لگن از اینجا اقدام کنید
مفصل ران در وضعیت بسته
بازشدگی کامل مفصل ران یک وضعیت بسته است، زیرا این وضعیت رباط های قوی مفصل بالایی ران را سفت می کند و موجب ثبات ران می شود.
مفصل ران در وضعیت باز
مفصل ران یکی از تنها مفاصلی است که در آن وضعیت تماس مفصلی بهینه (ترکیب خمش، دور شدگی از محور بدن و چرخش خارجی) به جای بسته بودن وضعیت، حالت باز دارد، زیرا خم شدن و چرخش بیرونی به باز کردن رباط ها و شل کردن آن متمایل است.
اطلاعات مهم درباره آناتومی لگن
تعویض مفصل لگن (THA)
- روش انتخابی تعویض مفصل لگن در بیماران مبتلا به درد لگن به شرایط تحلیل برندگی آن بستگی دارد. تعویض کامل مفصل لگن روشی بسیار موثر است که درد را تسکین می دهد و عملکرد مفصل را برای بهبود کیفیت زندگی بازیابی می کند.
- این روش برای بیمارانی توصیه می شود که سایر روش های غیر جراحی از جمله تزریق کورتیکواستروئید، فیزیوتراپی، کاهش وزن یا درمان های جراحی قبلی شان موفقیت آمیز نبوده است.
مثلث ران
- مثلث ران ناحیه ای است که رباط کشاله ران (اینگوینال) در بالا، ماهیچه نزدیک کننده دراز در داخل و ماهیچه خیاطه (سارتوریوس) در طرفین آن قرار دارد.
- مثلث ران حائز اهمیت است، زیرا ساختارهای عروقی و عصبی متعددی از جمله سیاهرگ رانی، شریان و عصب دارد.
زاویه شیب ران
- این زاویه شیب از تقاطع یک خط به سمت پایین محور بلند استخوان ران و خطی که از گردن استخوان ران کشیده می شود، به وجود می آید.
- به طور معمول، این زاویه شیب در یک فرد بالغ سالم بین 120 تا 125 درجه است و معمولا در افراد مسن تقریبا 125 درجه است.
- افزایش این زاویه به بیش از 125 درجه منجر به کوکسا والگا (برون خمیدگی لگن) می شود و کاهش آن کوکسا وارا (درون خمیدگی لگن) نامیده می شود.
زاویه پیچش ران
- این زاویه را رابطه بین محور سر و گردن ران و مهره ها و حفره های ران شکل می دهد.
- استخوان ران طبیعی دارای زاویه پیچش بین 12 تا 15 درجه است.
- افزایش این زاویه را آنتورژن (پیش چرخیدگی) می نامند، در حالی که کاهش این زاویه را پیچش غیر طبیعی ران به عقب می گویند.
