گردنبند طبی یا بریس گردن یک وسیله ارتوپدی است که دور گردن بسته میشود و حرکتهای گردن را محدود میکند تا مهرهها، عضلات و رباطهای گردنی فرصت ترمیم و استراحت پیدا کنند. این وسیله با نامهای دیگری مثل آتل گردن، یقه گردنی یا کلار گردن هم شناخته میشود و معمولا توسط متخصص ارتوپد، جراح مغز و اعصاب یا متخصص طب فیزیکی تجویز میشود.
گردنبند طبی به تنهایی درمان قطعی بیماری نیست، اما مثل یک محافظ عمل میکند تا هم درد کمتر شود و هم از بدتر شدن آسیب جلوگیری شود. بسیاری از بیماران بعد از تصادف، جراحی گردن، دیسک گردن یا آرتروز، برای مدتی نیاز به استفاده از گردنبند نرم یا سخت دارند تا روند بهبودشان بهتر و بیخطر پیش برود.
شماره های تماس بخش ارتوپدی فنی کلینیک تهران ارتوپدی:
گردنبندهای طبی از نظر جنس و میزان محدود کردن حرکت به چند گروه تقسیم میشوند. آشنایی با این انواع به شما کمک میکند بهتر بفهمید پزشک چرا دقیقا این مدل را برای شما انتخاب کرده است.
به طور کلی سه گروه اصلی برای گردنبندهای ارتوپدی گردن وجود دارد که در داروخانهها و فروشگاههای تجهیزات پزشکی زیاد دیده میشوند:
در ادامه هر کدام را جداگانه بررسی میکنیم تا تفاوتها و کاربردهایشان روشنتر شود.
گردنبند طبی نرم از فوم نسبتا سفت و فشرده ساخته میشود که معمولا با یک روکش پارچهای ضدحساسیت پوشانده شده است. این مدل انعطافپذیر است، کمی با فرم گردن تنظیم میشود و برای استفاده طولانی مدت از نظر راحتی، قابل تحملتر از مدلهای سخت است.
گردنبند نرم بیشتر برای دردهای خفیف تا متوسط گردن، اسپاسم و گرفتگی عضلات، آرتروز خفیف، برخی موارد دیسک گردن و حمایت ملایم بعد از آسیبهای نه چندان شدید استفاده میشود. نقش اصلی آن این است که حرکتهای ناگهانی گردن را کم کند، به عضلات اجازه استراحت بدهد و به بیمار یادآوری کند که گردن را زیاد خم و راست نکند.
گردنبند طبی سخت از پلاستیک قالبگرفته، فوم فشرده سخت و گاهی اجزای فلزی سبک تشکیل میشود. اغلب دو تکه دارد (جلو و پشت) که با چسب یا بستهای مخصوص به هم وصل میشوند. این مدل حرکت گردن را به طور جدی محدود میکند و نمیگذارد بیمار گردن را زیاد بچرخاند یا خم کند.
گردنبند سخت معمولا در آسیبهای جدیتر و شرایط پرخطر استفاده میشود. هدف در این موارد این است که مهرههای گردنی تا حد ممکن بیحرکت بمانند تا از فشار روی نخاع، عصبها و بافتهای آسیبدیده جلوگیری شود. به همین دلیل، تجویز این نوع گردنبند حتما باید زیر نظر پزشک متخصص باشد و مدت استفاده هم به طور دقیق مشخص شود.
گردنبند نرم و سخت هر دو یک هدف کلی دارند، اما میزان تأثیر و نحوه استفاده آنها متفاوت است. شناخت این تفاوتها کمک میکند انتظار واقعبینانهای از درمان داشته باشید و از وسیلهای که استفاده میکنید نترسید یا ناامید نشوید.
گردنبند نرم حرکت را کاملا قطع نمیکند، فقط آن را محدود و کنترل میکند. بیمار میتواند تا حدی گردن خود را بچرخاند و خم کند، اما نه به شدت قبل. در عوض، گردنبند سخت تقریبا تمام حرکات اصلی گردن را میگیرد و اجازه نمیدهد مهرهها تکان زیادی بخورند. در نتیجه، گردنبند سخت از نظر درمانی قویتر است، اما از نظر احساس و راحتی برای بیمار سختتر و محدودکنندهتر به نظر میرسد.
| ویژگی | بریس نرم | بریس سخت |
|---|---|---|
| میزان محدودیت حرکت | محدودیت متوسط در حرکت | محدودیت شدید در حرکت |
| سطح راحتی | راحتتر و قابلتحملتر در طول روز | سنگینتر، سفتتر و محدودکنندهتر |
| موارد مصرف | دردهای خفیف تا متوسط، حمایت عضلانی، مراحل بهبودی | شکستگی، بعد از جراحی، آسیبهای شدید و ناپایداری مهرهها |
| نیاز به نظارت پزشک | بهتر است زیر نظر پزشک باشد، اما گاهی در موارد ساده هم استفاده میشود | حتماً باید طبق نسخه و زیر نظر متخصص استفاده شود |
گردنبند نرم بیشتر در مواردی تجویز میشود که ساختار اصلی مهرهها سالم است، اما عضلات، رباطها یا دیسکها تحت فشار یا التهاب قرار گرفتهاند. هدف در این شرایط استراحت دادن به گردن است بدون این که آن را کاملا بیحرکت کنیم.
همچنین در بسیاری از بیماران که ساعتهای طولانی پشت میز، کامپیوتر یا با موبایل کار میکنند و دچار گردندرد وضعیتی (ناشی از فرم بد نشستن) شدهاند، گردنبند نرم برای دورههای کوتاهمدت استفاده میشود تا هم عضلات استراحت کنند و هم بیمار متوجه اشتباهات وضعیتی خودش شود.
گردنبند سخت زمانی وارد کار میشود که پزشک نگران حرکت مهرهها و احتمال آسیب به نخاع یا ریشههای عصبی است. در این شرایط، هر حرکت اضافه گردن میتواند وضعیت را بدتر کند، پس باید مهرهها را تا حد ممکن ثابت نگه داشت.
استفاده از گردنبند سخت معمولا محدود به یک دوره مشخص است و نمیتوان آن را خودسرانه شروع یا قطع کرد. گاهی لازم است بیمار حتی موقع خواب هم آن را باز نکند تا مهرهها کاملا محافظت شوند. به همین دلیل، رعایت دقیق دستورات پزشک در این نوع گردنبند بسیار مهم است.
بیرون زدگی یا فتق دیسک گردن یکی از شایعترین دلایل گردندرد، بیحسی و گزگز دستهاست. در این مشکل، بخشی از دیسک بین مهرهها به سمت کانال نخاعی یا ریشههای عصبی بیرون میزند و باعث فشار و التهاب میشود. گردنبند طبی در اینجا میتواند به عنوان یک درمان حمایتی کنار سایر روشها مثل دارو و فیزیوتراپی استفاده شود.
در دیسک گردن معمولا گردنبند نرم برای دورههای کوتاه تجویز میشود تا حرکتهای شدید و ناگهانی گردن کم شود، فشار روی دیسک کمتر شود و بیمار احساس ثبات بیشتری در گردن داشته باشد. در موارد شدیدتر یا همراه با ناپایداری مهرهها، پزشک ممکن است برای دوره محدود، گردنبند سخت را پیشنهاد کند، اما این تصمیم کاملا تخصصی است و برای همه یکسان نیست.
آرتروز گردن یا ساییدگی مفاصل گردنی یک مشکل شایع در سنین میانسالی و سالمندی است و میتواند باعث درد، خشکی، محدودیت حرکت و گاهی سرگیجه و سردرد شود. در این بیماران، گردنبند طبی بیشتر نقش تسکینی و حمایتی دارد، نه درمان قطعی.
در آرتروز گردن معمولا گردنبند نرم در زمانهای تشدید درد، خستگی شدید عضلات یا بعد از فعالیتهایی که فشار زیادی به گردن آوردهاند استفاده میشود. استفاده دائمی و طولانی از گردنبند در آرتروز توصیه نمیشود، چون عضلات گردن را تنبل و ضعیف میکند و در درازمدت وضعیت بیمار را بدتر خواهد کرد.
در تصادفهای رانندگی، مخصوصا ضربه از عقب، گردن ممکن است دچار حرکت ناگهانی شلاقی شکل شود که به آن آسیب ویپلش گفته میشود. در این حالت، عضلات، رباطها و حتی دیسکهای گردنی میتوانند دچار کشیدگی یا آسیب شوند و بیمار دچار درد و خشکی گردن، سردرد و گاهی سرگیجه میشود.
در گذشته خیلی وقتها بعد از هر تصادفی بلافاصله گردنبند برای بیمار میگذاشتند، اما امروزه تصمیمگیری دقیقتر شده است. ابتدا باید توسط پزشک معاینه و در صورت نیاز تصویربرداری انجام شود. اگر شکستگی یا آسیب جدی وجود داشته باشد، معمولا گردنبند سخت استفاده میشود. اگر آسیب بیشتر عضلانی رباطی باشد، گردنبند نرم برای مدت محدود پیشنهاد میشود تا هم بیمار احساس امنیت کند و هم حرکتهای اضافی کاهش یابد.
بعد از بسیاری از جراحیهای گردن مثل فیوژن مهرهها، برداشتن دیسک و گذاشتن پلاک یا پیچ، گردنبند طبی بخشی از پروتکل مراقبتی است. در این شرایط، گردنبند هم از نظر مکانیکی و هم از نظر روانی به بیمار کمک میکند تا احساس امنیت بیشتری داشته باشد.
نوع و مدت استفاده از گردنبند بعد از جراحی کاملا به نوع عمل، میزان پایداری مهرهها و نظر جراح بستگی دارد. در بعضی اعمال ممکن است فقط چند هفته گردنبند نرم کافی باشد، ولی در برخی جراحیهای پیچیدهتر، گردنبند سخت برای مدت طولانیتری نیاز است. رعایت دقیق این توصیهها به جوش خوردن مهرهها و نتیجه بهتر عمل کمک میکند.
انتخاب سایز درست گردنبند به اندازه خود درمان اهمیت دارد. اگر گردنبند خیلی بلند باشد، فک را بالا میبرد و باعث ناراحتی و حتی مشکل تنفسی میشود. اگر خیلی کوتاه باشد، کار اصلی یعنی حمایت از گردن را انجام نمیدهد.
برای انتخاب درست، معمولا ارتفاع گردن (فاصله بین قسمت بالای استخوان ترقوه تا زیر چانه) اندازهگیری میشود. همچنین دور گردن (محیط گردن) برای انتخاب سایز کوچک، متوسط، بزرگ و غیره در گردنبندهای آماده مهم است. در برخی موارد خاص، پزشک برای شما گردنبند سفارشی تجویز میکند تا دقیقا با فرم و ابعاد گردن شما همخوان باشد.
بستن اشتباه گردنبند میتواند هم اثر درمانی را کم کند و هم باعث ناراحتی و حتی آسیب پوستی شود. بهتر است در اولین بار، پزشک یا فیزیوتراپیست نحوه بستن را به شما یا همراهتان آموزش دهد، اما دانستن مراحل کلی نیز مفید است.
در گردنبند نرم، معمولا آن را دور گردن قرار میدهید به طوری که قسمت برآمده زیر چانه قرار بگیرد، سپس بند یا چسب پشت گردن را میبندید. در گردنبند سخت، اغلب دو تکه جلو و پشت وجود دارد که ابتدا بخش جلویی زیر چانه تنظیم میشود و بعد بخش پشتی در جای خود قرار گرفته و با بندها محکم میشود.
یکی از سوالات اصلی بیماران این است که گردنبند را چند ساعت در روز ببندم و تا چه زمانی لازم است استفاده کنم. پاسخ این سوال برای هر بیماری متفاوت است و باید طبق نسخه پزشک باشد، اما چند اصول کلی وجود دارد.
در بسیاری از دردهای خفیف تا متوسط، گردنبند نرم فقط برای چند روز تا چند هفته و آن هم در ساعات محدود روز استفاده میشود. در مقابل، در شکستگیها، بعد از جراحی یا در آسیبهای شدید، گردنبند سخت ممکن است برای هفتهها تا ماهها و تقریبا در تمام ساعات شبانهروز لازم باشد. نکته مهم این است که خودسرانه مدت استفاده را زیاد یا کم نکنید، چون هر دو حالت میتواند مشکلآفرین باشد.
گرچه گردنبند طبی وسیلهای درمانی است، اما استفاده نادرست یا طولانی مدت آن میتواند عوارضی ایجاد کند. شایعترین مشکل، ضعف و تحلیل عضلات گردن است، چون وقتی گردنبند کار عضلات را انجام میدهد، عضلات کمکم تنبل میشوند و قدرت خود را از دست میدهند.
از طرف دیگر، فشار مداوم روی پوست ممکن است باعث قرمزی، التهاب، زخم فشاری یا حساسیت پوستی شود، به ویژه اگر بیمار تعریق زیادی داشته باشد یا گردنبند روی پوست خیس و بدون تهویه بسته شود. همینطور اگر گردنبند خیلی سفت بسته شود، ممکن است باعث سردرد، محدودیت جریان خون یا حتی مشکل در بلع و تنفس شود.
پوست گردن نازک و حساس است و تماس طولانی مدت با گردنبند میتواند آن را دچار مشکل کند. برای جلوگیری از زخم، عفونت و حساسیت، رعایت نکات بهداشتی بسیار مهم است، به خصوص اگر مجبورید ساعتهای طولانی از گردنبند سخت استفاده کنید.
بهتر است پوست گردن روزانه چند بار (در حدی که پزشک اجازه داده) با یک پارچه نرم و مرطوب یا پنبه و آب ولرم تمیز شود و کاملا خشک گردد. اگر عرق میکنید، از تعویض روکش پارچهای گردنبند یا تمیز کردن سطح داخلی آن غافل نشوید. استفاده از کرمهای چرب و ضخیم زیر گردنبند معمولا توصیه نمیشود، چون باعث لغزش و تعریق بیشتر میشود، مگر اینکه پزشک کرم خاصی تجویز کرده باشد.
بسیاری از بیماران میپرسند آیا میتوانند موقع خواب گردنبند را باز کنند یا نه. پاسخ این سوال کاملا به نوع بیماری و نظر پزشک بستگی دارد. در بعضی موارد، پزشک تأکید میکند که حتی در خواب هم نباید گردنبند باز شود، به خصوص در شکستگیها و بعد از جراحی. در برخی موارد خفیفتر، ممکن است اجازه داده شود هنگام خواب گردنبند را باز کنید تا پوست و عضلات گردن کمی استراحت کنند.
اگر قرار است با گردنبند بخوابید، بهتر است از یک بالش نسبتا سفت و با ارتفاع متوسط استفاده کنید تا گردن در امتداد ستون فقرات قرار بگیرد، نه خیلی خم شود و نه بیش از حد کشیده شود. خوابیدن به پشت یا به پهلو معمولا بهتر از خوابیدن روی شکم است، چون در خوابیدن روی شکم مجبور میشوید گردن را زیاد بچرخانید.
استفاده از گردنبند لزوما به معنی استراحت مطلق نیست، مگر اینکه پزشک صراحتا این را توصیه کرده باشد. بسیاری از بیماران میتوانند فعالیتهای سبک روزمره را ادامه دهند، اما لازم است آن را با شرایط جدید گردن و محدودیتها هماهنگ کنند.
رانندگی با گردنبند، بهخصوص گردنبند سخت، میتواند خطرناک باشد چون میدان دید و توانایی چرخاندن گردن را کم میکند. به همین دلیل، در بیشتر موارد توصیه میشود تا زمانی که مجبورید از گردنبند سخت استفاده کنید، رانندگی نکنید. در مورد کار با کامپیوتر، بهتر است ارتفاع مانیتور را طوری تنظیم کنید که در راستای دید مستقیم شما قرار بگیرد و مجبور نشوید سر را زیاد خم کنید.
گردنبند، همه کار را انجام نمیدهد. برای این که گردن شما واقعا بهتر شود و بعد از برداشتن گردنبند دچار درد و ضعف شدید نشوید، فیزیوتراپی و تمرینات تخصصی گردن اهمیت زیادی دارند. فیزیوتراپیست با استفاده از تکنیکهای مختلف مثل گرما، سرما، الکتروتراپی، تمرینات کششی و تقویتی به بهبود وضعیت شما کمک میکند.
معمولا در مراحل اول، تمرکز روی کاهش درد و التهاب است. در مراحل بعدی، تمرینات ملایم برای تقویت عضلات عمقی گردن، شانه و کتف اضافه میشود. این عضلات قوی به تثبیت بهتر مهرهها کمک میکنند و نیاز به گردنبند را کم میکنند. انجام خودسرانه حرکات گردن بدون راهنمایی متخصص، بهخصوص در آسیبهای جدی، میتواند خطرناک باشد.
در ادامه به چند سوال رایج که بیماران هنگام استفاده از گردنبند میپرسند، پاسخ میدهیم تا نگرانیهای شما کمتر شود. این پاسخها عمومی هستند و جایگزین توصیه اختصاصی پزشک شما نمیشوند، اما دید کلی خوبی میدهند.
پرسش: آیا استفاده از گردنبند گردن، باعث وابستگی و تنبلی گردن میشود؟
پاسخ: اگر گردنبند طبق نظر پزشک و برای مدت محدود استفاده شود، نه تنها مضر نیست، بلکه کمککننده است. مشکل زمانی ایجاد میشود که فرد بدون نظر متخصص و برای مدت طولانی از گردنبند استفاده کند و عضلات خود را تمرین ندهد.
پرسش: آیا میتوانم خودم از داروخانه گردنبند بخرم و استفاده کنم؟
پاسخ: برای دردهای خفیف و موقتی ممکن است بعضی افراد این کار را انجام دهند، اما بهترین حالت این است که قبل از خرید، علت درد گردن با معاینه مشخص شود. در برخی بیماریها مانند بعضی انواع ناپایداری یا تنگی کانال، نوع گردنبند و مدت استفاده بسیار مهم است و باید توسط پزشک تعیین شود.
هنگام استفاده از هر وسیله پزشکی، از جمله گردنبند طبی، باید بدانید چه علائمی هشداردهنده هستند و نیاز به مراجعه سریع به پزشک دارند. توجه به این علائم از بدتر شدن وضعیت و عوارض جدی جلوگیری میکند.
اگر در حین درمان با گردنبند نرم یا سخت متوجه موارد زیر شدید، بهتر است تعلل نکنید و با پزشک یا اورژانس تماس بگیرید:
در نهایت به یاد داشته باشید که گردنبند طبی سخت یا نرم، یک ابزار کمکی در مسیر درمان است، نه هدف نهایی. مهم این است که علت اصلی درد یا آسیب گردن به درستی تشخیص داده شود، برنامه درمانی کامل (شامل دارو، فیزیوتراپی، اصلاح سبک زندگی و در صورت نیاز جراحی) تنظیم گردد و شما نیز با آگاهی و همکاری، این مسیر را با کمترین درد و بیشترین نتیجه طی کنید.
کلینیک فوقتخصصی پزشکی و توانبخشی ارتوپدی و نورولوژی «تهران ارتوپدی» با هدف ارائه خدمات جامع توانبخشی و ارتقای کیفیت زندگی بیماران، خدمات خود را در گستره وسیعی از مناطق تهران ارائه میدهد. این مرکز با بهرهگیری از تیمی متخصص و تجهیزات پیشرفته، پذیرای مراجعان از شمال، شرق، غرب و مرکز تهران است. مناطق تحت پوشش شامل منطقه یک ، الهیه، خیابان فرشته، شهرک غرب، تجریش، قیطریه، پاسداران، اختیاریه، ولنجک، نیاوران، ونک، مرزداران، شهرآرا، یوسفآباد، امیرآباد، نارمک، نیروهوایی، زعفرانیه، آجودانیه، جردن، پونک، صادقیه، محمودیه ، لویزان، شهرک راهآهن و سعادتآباد میباشد.
