زانوبند طبی ارتوپدی یکی از مهمترین وسایل کمکی در درمان و کنترل درد زانو است که به آن «بریس زانو» یا «ارتوز زانو» هم گفته میشود. این وسیله به گونهای طراحی شده که دور مفصل زانو بسته میشود و با ایجاد حمایت مکانیکی، فشار، یا محدود کردن بعضی حرکات خطرناک، به کاهش درد و جلوگیری از بدتر شدن آسیب کمک میکند.
برای بیمار، زانوبند مثل یک «محافظ هوشمند» است؛ یعنی هم به زانو استراحت نسبی میدهد، هم اجازه میدهد فرد تا حدی فعالیت روزانهاش را ادامه دهد. البته زانوبند جایگزین مراجعه به پزشک و فیزیوتراپی نیست، بلکه وسیلهای کمکی در کنار درمان اصلی است.
زانوبند طبی ارتوپدی وسیلهای است که روی زانو بسته میشود تا مفصل را در وضعیت درست نگه دارد، حرکات ناامن را محدود کند و فشار غیرضروری روی غضروفها، رباطها و بافتهای حساس را کم کند. این وسیله میتواند نرم، نیمهسخت یا سخت باشد و بسته به نوع مشکل زانو، مدل آن تغییر میکند.
اگر بخواهیم ساده بگوییم، زانوبند مثل یک کمربند محافظ برای زانو عمل میکند. وقتی زانوی شما ضعیف، دردناک، متورم یا جراحیشده است، این محافظ کمک میکند زانو کمتر «لق بزند»، حین راه رفتن احساس ناپایداری نداشته باشید و اعتماد به نفس شما برای حرکت بیشتر شود.
کارهای اصلی زانوبند طبی به طور خلاصه:
شماره های تماس بخش ارتوپدی فنی کلینیک تهران ارتوپدی:
بیشتر زانوبندهای طبی از ترکیب چند جزء ساخته میشوند: پارچهی ضخیم و کشی (مثل نئوپرن یا بافتهای تنفسی)، بندهای چسبی (ولکرو)، آتلهای فلزی یا پلاستیکی در دو طرف، و در بعضی مدلها لولاهای مفصلی که اجازه خم و راست شدن کنترلشده را میدهند.
این ترکیب باعث میشود زانوبند هم بتواند زانو را «بغل» کند و نگه دارد، هم اجازه مقدار مشخصی حرکت بدهد. بسته به نوع طراحی، بعضی زانوبندها بیشتر برای «فشار دادن و گرم نگه داشتن» هستند و برخی بیشتر برای «ثابت نگه داشتن و جلوگیری از لق شدن» زانو ساخته میشوند.
اجزای رایج در زانوبندهای طبی:
زانوبندهای طبی انواع بسیار مختلفی دارند و هر کدام برای مشکل خاصی طراحی شدهاند. اینکه برای شما کدام مدل مناسب است، بستگی به تشخیص پزشک، نوع آسیب، شدت درد و سطح فعالیت شما دارد.
در ادامه، مهمترین انواع زانوبند که بیشتر بیماران با آنها سر و کار دارند را معرفی میکنیم تا هنگام مشاوره با پزشک یا خرید، دید واضحتری داشته باشید.
زانوبند کشی سادهترین و رایجترین نوع زانوبند است که مانند یک جوراب ضخیم روی زانو کشیده میشود. این مدل معمولاً از نئوپرن یا بافتهای کشی ساخته میشود و با ایجاد فشار یکنواخت و ملایم، به کاهش تورم خفیف، گرم نگه داشتن مفصل و بهتر شدن حس ثبات زانو کمک میکند.
این نوع زانوبند بیشتر برای دردهای خفیف، کشیدگیهای جزئی، آرتروز خفیف و استفاده در فعالیتهای روزانه یا ورزشهای سبک مناسب است. اما برای آسیبهای جدی مثل پارگی رباط صلیبی یا بیثباتی شدید زانو به تنهایی کافی نیست.
موارد استفاده رایج زانوبند کشی:
زانوبند لولادار در دو طرف زانو مفصلهای فلزی یا پلاستیکی دارد که اجازه خم و راست شدن زانو را میدهد اما حرکات جانبی و چرخشی مضر را محدود میکند. این ویژگی باعث میشود برای آسیبهای رباطی (مثل رباط صلیبی یا رباطهای جانبی) بسیار کاربردی باشد.
این نوع زانوبند اغلب بعد از آسیب شدید یا جراحی رباطها استفاده میشود تا زانو هنگام راه رفتن و تمرینهای توانبخشی، از مسیر اصلی خارج نشود و فشار اضافه به محل ترمیم وارد نشود. بعضی مدلها امکان تنظیم زاویه مجاز خم و راست شدن را هم دارند.
کاربردهای اصلی زانوبند لولادار:
در بسیاری از جراحیهای زانو، مثل ترمیم رباطها یا آرتروسکوپیهای وسیع، لازم است مدتی حرکت زانو محدود یا کنترلشده باشد. زانوبندهای آتلدار پس از جراحی معمولاً ساختاری سختتر دارند و میتوانند زانو را در یک زاویه مشخص نگه دارند یا اجازه حرکت محدود در یک بازه زاویهای مشخص بدهند.
این نوع بریسها اغلب قابل تنظیم هستند و در طول روند توانبخشی، پزشک یا فیزیوتراپیست میتواند بهتدریج دامنه مجاز حرکت را بیشتر کند. به این ترتیب، هم از مفصل محافظت میشود، هم عضلات بهطور تدریجی دوباره وارد کار میشوند.
موارد استفاده:
در آرتروز زانو معمولاً یک سمت مفصل (بیشتر سمت داخلی) بیشتر درگیر ساییدگی میشود. زانوبندهای «آنلودر» طوری طراحی شدهاند که با اعمال نیرو از سمت خاص، بخشی از وزن و فشار را از ناحیهی مبتلا برداشته و به سمت سالمتر مفصل منتقل کنند.
برای بیمار این یعنی کاهش درد هنگام راه رفتن، ایستادن طولانی و بالا و پایین رفتن از پله. این زانوبندها بیشتر در آرتروز متوسط تا شدید و در بیمارانی که هنوز نمیخواهند یا نمیتوانند جراحی تعویض مفصل انجام دهند، کاربرد دارند.
مزایای زانوبند آرتروزی:
در بعضی افراد، مشکل اصلی در خود کشکک (کاسه زانو) است؛ مثل درد جلوی زانو، نرمی غضروف کشکک، دررفتگی مکرر کشکک یا بد قرار گرفتن آن در شیار استخوان ران. زانوبندهای کشککدار معمولاً حلقه، کمربند یا پَد ویژهای در ناحیه جلوی زانو دارند که کشکک را در مسیر درست هدایت و فشار غیرطبیعی روی آن را کم میکند.
این نوع بریسها برای جوانانی که هنگام بالا رفتن از پله، دویدن، یا نشستن طولانی دچار درد جلوی زانو میشوند، بسیار رایج است و معمولاً همراه با تمرینات تقویتی عضله چهارسر و اصلاح سبک زندگی تجویز میشود.
زانوبندهای ورزشی معمولاً سبکتر، بادوامتر و مناسب برای حرکات سریع هستند. این مدلها برای ورزشهایی مثل فوتبال، والیبال، بسکتبال، بدنسازی و دو استفاده میشوند تا از پیچ خوردن شدید، حرکات ناگهانی و ضربات مستقیم تا حدی جلوگیری کنند.
البته باید توجه داشت که زانوبند ورزشی جایگزین گرم کردن مناسب، تکنیک صحیح و تقویت عضلات نیست. استفاده افراطی و بدون دلیل از زانوبند در ورزش میتواند باعث «تنبلی عضلات» شود.
زانوبند طبی در طیف گستردهای از مشکلات زانو کاربرد دارد؛ از دردهای خفیف ناشی از کار زیاد گرفته تا آسیبهای شدید رباطی و آرتروز پیشرفته. نکته مهم این است که نوع زانوبند باید با نوع مشکل هماهنگ باشد تا واقعاً مفید واقع شود.
اگر بدون تشخیص درست، فقط براساس تبلیغات یا تجربه دوستان زانوبند تهیه شود، ممکن است نهتنها کمکی نکند، بلکه الگوی راه رفتن را بدتر کرده و فشار را به بخشهای دیگری مثل لگن و کمر منتقل کند.
مهمترین موارد کاربرد زانوبند:
اگر زانوبند درست انتخاب و درست استفاده شود، میتواند نقش مهمی در کاهش درد و افزایش کیفیت زندگی بیمار داشته باشد. بسیاری از بیماران گزارش میکنند که با استفاده از زانوبند مناسب، راه رفتن، کار روزانه و حتی خواب شبانه برایشان راحتتر شده است.
از نظر پزشکی، زانوبند میتواند به مفصل فرصت ترمیم بدهد، التهاب را تا حدی کاهش دهد و اجازه ندهد حرکات ناگهانی و خطرناک باعث آسیب جدید شوند. این کمک میکند روند درمانی که پزشک و فیزیوتراپیست طراحی کردهاند، با آرامش بیشتری پیش برود.
برخی مزایای مهم زانوبند طبی:
در کنار همه مزایا، زانوبند طبی محدودیتها و عوارض احتمالی هم دارد و نباید آن را معجزه بدانیم. استفاده طولانیمدت و بدون برنامه میتواند باعث ضعیف شدن عضلات اطراف زانو و وابستگی بیماربه زانوبند شود.
همچنین اگر زانوبند بیش از حد سفت بسته شود، ممکن است باعث اختلال در گردش خون، خواب رفتن پا، قرمزی یا خارش پوست شود. جنس نامناسب یا تهویه ضعیف هم میتواند باعث تعریق زیاد، بوی ناخوشایند و مشکلات پوستی شود.
محدودیتها و عوارض احتمالی:
انتخاب زانوبند مناسب فقط بر اساس ظاهر یا قیمت آن کار درستی نیست. بهترین حالت این است که ابتدا توسط پزشک ارتوپد یا فیزیوتراپیست معاینه شوید، نوع آسیب و شدت آن مشخص شود، سپس بر اساس تشخیص، نوع زانوبند پیشنهاد گردد.
بعد از تعیین نوع زانوبند، باید به مواردی مثل سایز، کیفیت مواد، قابلیت تنظیم، راحتی هنگام راه رفتن و سبک زندگی خودتان توجه کنید. اگر زانوبند در چند دقیقه اول استفاده راحت نیست، احتمال زیاد در طول روز هم آزاردهنده خواهد بود.
نکات مهم در انتخاب زانوبند:
کلینیک فوقتخصصی پزشکی و توانبخشی ارتوپدی و نورولوژی «تهران ارتوپدی» با هدف ارائه خدمات جامع توانبخشی و ارتقای کیفیت زندگی بیماران، خدمات خود را در گستره وسیعی از مناطق تهران ارائه میدهد. این مرکز با بهرهگیری از تیمی متخصص و تجهیزات پیشرفته، پذیرای مراجعان از شمال، شرق، غرب و مرکز تهران است. مناطق تحت پوشش شامل منطقه یک ، الهیه، خیابان فرشته، شهرک غرب، تجریش، قیطریه، پاسداران، اختیاریه، ولنجک، نیاوران، ونک، مرزداران، شهرآرا، یوسفآباد، امیرآباد، نارمک، نیروهوایی، زعفرانیه، آجودانیه، جردن، پونک، صادقیه، محمودیه ، لویزان، شهرک راهآهن و سعادتآباد میباشد.
