گردن (ستون فقرات گردنی) تشکیل شده از مهره هایی که از انتهای تنه گردن آغاز و در پایه جمجمه (کاسه سر) پایان می یابند. مهره های استخوانی به همراه رباط ها (مانند نوارهای ضخیم لاستیکی هستند) و عضلات پایداری ستون فقرات را تأمین می کنند. عضلات حمایت کننده بوده و اجازه حرکت میدهند. در این مقاله از سایت تهران ارتوپدی به علل، علائم و روش های درمان گردن درد می پردازیم.
گردن مقدار قابل توجهی حرکت داشته و تحمل کننده وزن سر می باشد. اگرچه از آنجاییکه گردن کمتر از قسمت های دیگر ستون فقرات حفاظت شده است، میتواند مستعد آسیب و اختلالات بوده و ایجاد درد و محدودیت در حرکت نماید. برای بسیاری از مردم، گردن درد یک شرایط موقتی است که با گذشت زمان ناپدید میگردد. سایرین نیاز به تشخیص و درمان پزشکی دارند تا علائمشان تسکین یابد.
آناتومی طبیعی گردن
درد گردن ممکن است نتیجه ناهنجاریهایی در بافت های نرم-عضلات، رباط ها، اعصاب، و همچنین در استخوانها و دیسک های ستون فقرات باشد. ناهنجاری های بافت نرم پیرو آسیب هایی چون پیچ خوردگی یا سایش و پارگی طولانی مدت معمول ترین علل گردن درد میباشند. در نمونه های نادری عفونت یا تومور ممکن است علت گردن درد باشند. در برخی از افراد درد گردن میتواند عامل درد در قسمت های بالایی پشت مانند درد شانه و بازو باشد.
به طور کلی دردهای گردن به سه دسته تقسیم بندی می شوند:
اگرچه بیشترین ناحیه ای از ستون فقرات که دچار ضایعه ای می گردند گردن است ولی با وسیع بودن کانال نخاع در این منطقه ضایعات عصبی در این ناحیه کمتر است.
آسیب نخاعی دو مرحله کاملا مشخص را طی می کند:
برخی از انواع آسیب های نخاعی شامل موارد زیر می شود:
تمام ارتباط بین تارهای عصبی از بین می رود و بدین ترتیب بیمار به انواع فلجی دچار میگردد. در آسیب نخاعی کامل احتمال بازگشت حس و حرکت پا و کنترل ادرار و مدفوع بسیار ضعیف می باشد.
ضربه وارده به نخاع باعث اختلال وسیع و عمده در تمام عملکردهای نخاع می شود و در زیر محل ضایعه تمام حس و حرکت از بین می رود. بیمار از شوک نخاعی در عرض 24 تا 72 ساعت خارج می شود.
هنوز ارتباط بین قسمت های فوقانی و تحتانی نخاع هر چند به طور ناکامل وجود دارد. آسیب ناکامل نخاع به یکی از اشکال زیر دیده می شود:
آسیب های ناحیه گردنی از نوع ناکامل بوده و در آسیب های بالاتر از مهره چهارم باعث مرگ می شود. در موارد مشکوک به ضایعات مهره ای گردن دو کیسه شن در دو طرف سر و گردن بیمار گذاشته و با یک گردن بند طبی بی حرکت می کنیم.
شکستگی اولین مهره گردن که اگر چند قطعه بوده و همراه با جابجایی باشد شکستگی Jefferson می نامند. اگرجابجایی زیاد باشد یعنی رباط عرضی آسیب دیده است و مهره اول و دوم ناپایدار شده اند و در این صورت عمل جراحی فیوژن مهره اول و دوم انجام می شود ولی اگر جابجایی زیاد نباشد به مدت 12 هفته از گردن بند طبی استفاده کند.
شکستگی مهره دوم در اکثر موارد پایدار است و دوازده هفته استفاده از گردن بند طبی کفایت می کند اما در صورت زیاد بودن جا به جایی، عمل جراحی الزامی است.
در این شکستگی تنه خلفی مهره می شکند و قطعات شکسته می توانند بر روی نخاع فشار بیاورند. در صورت وجود علائم عصبی در بیمار، جراحی ضروری است.
دررفتگی میتواند یک یا دو طرفه باشد. دررفتگی های گردن باید هر چه سریعتر جا اندازی شود. به خصوص اگر دررفتگی با آسیب نخاعی همراه باشد، جااندازی بسیار اورژانس است. اغلب با گذاشتن کشش جااندازی صورت می گیرد و در صورت جا نیفتادن، عمل جراحی الزامی است.
این عارضه در اثر ضربه وارده به گردن در اثر تصادفات اتومبیل که ابتدا سر به عقب خم شده و سپس خودبخود به جلو خم می گردد ایجاد می شود. ضربه وارده باعث آسیب رباط های نگه دارنده مهره های گردنی و گاه پارگی دیسک بین مهره ای می گردد. دردها اغلب در قسمت پشتی گردن و گاه در مسیر عضله ذوزنقه ای و بین دو کتف احساس می شود. اختلال بلع شاید به علت تورم بافت نرم جلوی گردن ایجاد شود. حرکت گردن دردناک و محدود است. معاینه عصبی اغلب طبیعی بوده و ام آر آی برای تشخیص آسیب بافت نرم و دیسک های بین مهره ای ضروری می باشد. استراحت، کشش ملایم، داروهای شل کننده عضلات، مسکن و گرم نگه داشتن گردن در موارد شدید موثرند. در موارد خفیف به جای کشش می توان از گردنبند طبی استفاده کرد. مهم این است که بیمار نباید طولانی مدت بی حرکت باشد.
بیش از 50 درصد کودکان مبتلا به این عارضه با زایمان شکمی و یا نمای ته (breech) به دنیا می آیند. ضربه های وارد بر گردن باعث خونریزی در عضله گردن شده و باعث کوتاهی این عضله می شود که منجر به کجی گردن می شود. درمان در ماه های اولیه با کشش روزانه عضله و پس از آن جراحی است.
مهره های گردنی از هم جدا نشده و به هم چسبیده اند. ممکن است دنده گردنی هم توام با این ناهنجاری وجود داشته باشد. استخوان شانه نیز کوتاه است. در صورت وجود علائم فشار روی ریشه های عصبی، درمان ضروری می باشد که این درمان به صورت جراحی خواهد بود.
دنده گردنی اکثرا دوطرفه و غالبا بدون علامت است و نشانه های بیماری معمولا بعد از 30 سالگی بروز می کند. بیمار از درد و اختلال حسی در ساعد و دست و گاهی کبودی و کاهش قدرت دست ها شکایت دارد. حرکات گردنی طبیعی است. تشخیص بیماری با استفاده از عکس رادیولوژی بوده و درمان آن شامل کم کردن وزن، خودداری از حمل اشیا سنگین، نپوشیدن لباس سنگین و ورزش های لازم برای تقویت عضلات بالا برنده شانه و استفاده از گردنبند طبی غالبا باعث تسکین ناراحتی بیمار می شوند. در صورتی که این روش ها موثر نباشد، عمل جراحی راه تسکین درد است.
آب قسمت هسته مرکزی کاهش می یابد و ماده ژله مانند آن به بافت لیفی تبدیل می شود. در این حالت خاصیت ارتجاعی صفحه از بین می رود و تحمل فشار وارد به گردن کم می شود. این بیماری بیشتر دیسک بین مهره های 5 و 6 را درگیر می کند. این بیماری بیشتر در جوانان و زنان دیده می شود. درد به ناحیه پشت سری و ناحیه بین شانه ها انتشار می یابد. حرکات گردن نیز مختصری محدود و دردناک است. معاینه عصبی این بیماران طبیعی است. عکس رادیولوژی و ام آر آی به تشخیص کمک می کند. درمان به صورت غیر جراحی با فیزیوتراپی و مسکن و اصلاح شیوه زندگی می باشد.
بیشتر در جوانان دیده می شود. به مراتب کمتر از فتق دیسک بین مهره ای کمری بوده و علت آن استحکام بیشتر رباط های طولی خلفی مهره های گردنی می باشد. شایع ترین محل آن مهره های 5 و 6 و 7 می باشد و در مردان، مصرف کنندگان دخانیات و ورزشکارانی که شیرجه می روند بیشتر دیده می شود. درمان غیر جراحی آن شامل استراحت، کشش ممتد گردن با وزنه های 2 تا 4 کیلوگرمی همراه با تجویز مسکن و شل کننده های عضلانی می باشد. در مواردی که علائم فلج حرکتی وجود داشته باشد یا بیمار به درمان های غیر جراحی پاسخ ندهد، باید اقدام به جراحی نمود.
در افراد بیش از 45 سال بیشتر دیده شده و شکایت عمده آنها درد، سفتی و محدودیت حرکات گردن می باشد. آرتریت تخریبی گردن موجب کم شدن فاصله بین مهره های گردنی می شود که می تواند در نهایت باعث ایجاد فشار بر روی ریشه های عصبی شده و علائم عصبی ایجاد کند. شروع درمان با درمان غیر جراحی بوده ولی در صورت وجود علائم تنگی کانال نخاعی، جراحی اقدامی الزامی می باشد.
این بیماری با افزایش سن مرتبط بوده و بیشتر در افراد میانسال و سنین بالاتر دیده می شود. در این بیماری فضای بین مهره ای کاهش یافته و باعث ایجاد درد و خشکی حرکات گردن می گردد. تشخیص بیماری با استفاده از عکس رادیولوژی می باشد اما ممکن است پزشک برای رد دیگر بیماری های همراه از سی تی اسکن یا ام آر آی نیز بهره ببرد. درمان بیماری ابتدا به صورت حمایتی و با کمک فیزیوتراپی و مسکن های خوراکی می باشد و در مراحل شدید ممکن است بیمار به جراحی نیز نیاز پیدا کند.
آرتریت روماتوئید در ناحیه گردنی شایع نبوده اما در صورت وقوع مهره های بالایی گردن را بیش از نقاط دیگر ستون مهره ها درگیر می کند.
دیسک در گردن بعنوان یک جذب کننده ضربه و شُک بین استخوان ها عمل میکند. در تخریب دیسک گردنی (که معمولاً در افراد چهل سال به بالا اتفاق می افتد)، مرکز دیسک که بطور طبیعی ژلاتین مانند است تخریب، و فاصله بین مهره ها باریک میشود. همچنان که فضای دیسک کمتر میشود، فشار و تنش مضاعفی روی مفاصل ستون فقرات اعمال میشود که باعث سایش بیشتر و بیماری تخریبی میگردد. همچنین وقتی دیواره دیسک ضعیف میشود ممکن است دیسک گردنی بیرون زده شده و نخاع یا ریشه عصب را تحت فشار قرار دهد. این بعنوان فتق دیسک گردنی یا دیسک بیرون زده گردنی شناخته میشود.
چون گردن انعطاف پذیر است و ار آنجائیکه سر را حمایت میکند، بشدت در معرض آسیب است. تصادفات وسایل نقلیه موتوری یا شیرجه زدن، ورزشهای برخوردی، و سقوط ها میتوانند باعث آسیب گردن بشوند. استفاده منظم از کمربند ایمنی میتواند به پیشگیری یا به حداقل رساندن آسیب های گردنی کمک کند. برخورد از پشت با اتومبیل ممکن است باعث جنبش بیش از حد، مانند یک حرکت به عقب گردن بیش از محدوده طبیعی، یا خمیدگی بیش از حد، یا یک حرکت به جلوی گردن بیش از محدوده طبیعی گردد. متداولترین آسیب های گردنی بافت های نرم را تحت تأثیر قرار میدهند: عضلات و رباط ها. آسیب های شدید گردنی که همراه با شکستگی یا دررفتگی گردن میباشند، ممکن است باعث آسیب نخاعی و فلج شدن گردند.
اگر درد شدید گردن بدنبال یک آسیب رخ دهد (تصادف وسیله نقلیه موتوری، برخورد هنگام شیرجه، یا سقوط)، یک فرد حرفه ای آموزش دیده مانند یک پیراپزشک، میبایست بیمار را در حالت بی حرکت فیکس کند که از ریسک آسیب های بیشتر و فلج احتمالی پرهیز شود. و بلافاصله میبایست بدنبال مراقبت پزشکی بود.
همچنین فوراً باید بدنبال مراقبت پزشکی بود چنانچه یک آسیب باعث دردی در گردن شده است که به دست و پا منتشر میشود یا پرتو می افکند.
انتشار درد یا بی حسی در دستها یا پاها که باعث ضعف در آنها بدون درد قابل توجه گردن شده است نیز میبایست تحت ارزیابی قرار گیرد.
اگر آسیبی نبوده است، باید بدنبال مراقبت پزشکی باشید چنانچه درد گردن:
بسیاری از بیماران برای درد گردن بدنبال مراقبت های ارتوپدی هستند، بدلیل اینکه ارتوپدها بطور ویژه برای تشخیص، درمان، و کمک به پیشگیری از مشکلاتی که عضلات، استخوان ها، مفاصل، رباط ها و تاندون ها را درگیر میکنند آموزش دیده اند. اگرچه که برخی از ارتوپدها فعالیت خود را به بخش بخصوصی از سیستم اسکلتی عضلانی محدود کرده اند، بیشتر آنها طیف وسیعی از بیماریها، آسیبها، و سایر شرایط از جمله درد گردن را درمان می کنند.
درمان درد گردن به سه دسته کلی درمان های حمایتی، مداخله ای و جراحی تقسیم می شود.
درمان های حمایتی شامل استراحت، استفاده از گرم کردن و سرد کردن موضع، اصلاح سبک زندگی، استفاده از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی و… می شود. برخی دیگر از انواع درمان های حمایتی شامل موارد زیر می شود:
شایعترین درمان های مداخله ای برای درد گردن شامل موارد زیر است:
در برخی از موارد که شدت بیماری بیشتر است، نیاز به استفاده از روش های جراحی برای درمان بیماری می باشد. برخی از انواع جراحی های شایع جهت درمان بیماری های گردن شامل موارد زیر است:
