جراحی تعویض مفصل زانو به‌طور کلی ایمن و مؤثر است، اما مانند هر عمل جراحی ممکن است با عوارضی همراه باشد. از جمله این عوارض می‌توان به عفونت محل جراحی، لخته شدن خون در پاها (ترومبوز)، سفتی یا محدودیت حرکتی مفصل، شل شدن یا جابه‌جایی پروتز، درد ماندگار یا بی‌حسی در اطراف زانو و در موارد نادر، واکنش بدن به مواد پروتز اشاره کرد. احتمال بروز این عوارض کم است، اما با انتخاب جراح مجرب، رعایت دقیق مراقبت‌های پس از عمل و انجام فیزیوتراپی منظم، می‌توان ریسک آنها را به حداقل رساند.
عوارض بعد از تعویض مفصل زانو چقدر شایع است؟
بیش از ۹۰٪ از بیماران پس از این جراحی، بهبودی قابل توجهی در درد، حرکت و کیفیت زندگی تجربه می‌کنند. با این حال، درصد کمی از بیماران ممکن است به دلایل مختلف دچار عوارض شوند. این عوارض ممکن است کوتاه‌مدت، بلندمدت یا حتی نیازمند مداخلات مجدد باشند.
عوارض کوتاه‌مدت تعویض مفصل زانو
چه مشکلاتی بلافاصله پس از جراحی ممکن است رخ دهد؟
1. درد و تورم بیش از حد
درد طبیعی است اما در برخی موارد، بیماران با تورم شدید یا درد پایدار مواجه می‌شوند که ممکن است نیاز به بررسی و درمان دقیق‌تری داشته باشد.
2. عفونت محل جراحی
یکی از عوارض جدی، عفونت زخم یا مفصل مصنوعی است. علائم آن شامل تب، ترشح از محل زخم، قرمزی یا درد شدید ناگهانی است.
3. لخته شدن خون (ترومبوز ورید عمقی)
لخته‌های خونی ممکن است در وریدهای پا تشکیل شده و در صورت عدم کنترل، به ریه منتقل شوند. پزشکان معمولاً داروهای رقیق‌کننده خون و جوراب‌های ضد آمبولی تجویز می‌کنند.
4. مشکلات تنفسی
بیهوشی عمومی می‌تواند در بیماران مسن یا دارای بیماری‌های زمینه‌ای باعث کاهش عملکرد ریه یا عفونت شود.
5. حساسیت یا واکنش به مواد بیهوشی یا پروتز
در موارد نادر، فرد ممکن است دچار واکنش‌های آلرژیک یا مشکلات التهابی نسبت به فلز یا مواد به‌کاررفته در مفصل شود.
بسیار نادر اتفاق می افتد که زانو ایمپلنت را پس بزند. ممکن است بیماران آن را با عفونت اشتباه بگیرند، اما این دو عوارض با هم متفاوت هستند. پس زدن ایمپلنت یا حساسیت به فلز زمانی بروز می کند که فلز موجود در ایمپلنت واکنشی را در بدن بیمار ایجاد می کند.
این می تواند یک واکنش آلرژیک یا یک پاسخ خود ایمنی باشد. بیمارانی که بدن شان ایمپلنت را پس می زند، ممکن است برای برداشتن و تعویض ایمپلنت نیاز به جراحی مجدد داشته باشند.
محققان مطالعه‌ای در سال 2017 در مجله آکادمی جراحان ارتوپدی آمریکا، مسائل مربوط به حساسیت فلزات در جراحی‌های تعویض کامل مفصل زانو را “موضوعی بحث برانگیز” نامیدند. آنان اظهار کردند که این مشکلات “بسیار نادر” هستند و تشخیص آنها دشوار است. این محققان بیان داشتند که پزشکان باید پس از برطرف کردن سایر علل بالقوه درد یا تورم، حساسیت به فلز را عارضه ای احتمالی مد نظر داشته باشند. آنها اظهار کردند که جراحی مجدد باید آخرین راه حل در نظر گرفته شود. طبق این مطالعه، هیچ آزمایش یا روش گسترده‌ای برای بررسی میزان خطر ابتلا به حساسیت به فلزات قبل از جراحی وجود ندارد.
6. صدا دادن یا تق تق
صدا دادن یا صدای تق تق زانو پس از جراحی یک عارضه جانبی طبیعی در تعویض زانو محسوب می شود. این لزوماً یک عارضه نیست. به گفته آکادمی جراحان ارتوپدی آمریکا، “بیشتر مردم با خم کردن زانو یا راه رفتن، صدای تق تق فلز و پلاستیک را هم احساس می کنند یا می شنوند.” صدا ممکن است از قطعات فلزی یا پلاستیکی باشد که در داخل ساق پا همردیف می شوند یا ممکن است از تاندون هایی باشد که با ایمپلنت جدید همردیف می شوند.
صداها معمولاً پس از چند ماه کاهش می یابند یا حتی از بین می روند. صدا دادن به خودی خود مشکلی جدی نیست، اما بیماران باید در صورت احساس درد، تورم یا صداهای دیگر همراه با تق تق، به پزشک خود مراجعه کنند. اکثر مردم با خم کردن زانو یا راه رفتن، صدای تق تق فلز و پلاستیک را نیز احساس می کنند یا می شنوند.
عوارض بلندمدت بعد از تعویض مفصل زانو
آیا جراحی تعویض زانو در درازمدت هم ممکن است مشکل‌ساز شود؟
1. شل شدن پروتز یا ساییدگی
در طول زمان، ممکن است مفصل مصنوعی دچار فرسایش یا لق شدن شود که در نهایت نیاز به تعویض مجدد دارد (revision surgery).
شل شدن یکی از شایع ترین عوارض جراحی تعویض کامل زانو است. بیماران معمولاً برای برطرف کردن این مشکل به جراحی مجدد نیاز دارند. دلایل مختلفی برای شل شدن وجود دارد. عفونت یکی از محتمل ترین علل است. طراحی معیوب، نقص ها و ایرادات موجود در محصول یا ساییدگی و فرسودگی قطعات ایمپلنت نیز می توانند باعث شل شدن آنها شود.
علائم شل شدن تعویض مفصل زانو
درد
تورم
ناپایداری
دامنه حرکتی محدود
2. محدودیت حرکت یا خشکی مفصل
برخی بیماران به دلایل مختلف دچار کاهش دامنه حرکتی زانو می‌شوند. این موضوع ممکن است به دلیل چسبندگی بافت، ضعف عضلات یا عدم فیزیوتراپی کافی باشد.
3. درد مزمن
در بعضی بیماران، علی‌رغم جراحی موفق، درد مداوم یا ناراحتی هنگام راه رفتن باقی می‌ماند که نیازمند بررسی تخصصی است.
جراحی تعویض مفصل زانو می تواند منجر به عوارض فیزیکی، از درد و تورم گرفته تا پس زدن ایمپلنت، عفونت و شکستگی استخوان شود. وجود درد پس از جراحی تعویض مفصل زانو ممکن است شایع ترین عارضه باشد. طبیعی است که بیماران تا شش ماه پس از جراحی درد داشته باشند، اما اگر درد پس از گذشت شش ماه از عمل همچنان ادامه یابد، در کل، درد طولانی مدت یا مزمن در نظر گرفته می شود.
مطالعات متعددی به میزان/ فراوانی درد مزمن در بیمارانی که تعویض کامل مفصل زانو داشته اند، پرداخته است. یافته ها حاکی از آن است که بین 16 تا 44 درصد از بیماران این عارضه جانبی را گزارش کرده اند.
4. تغییر طول پا یا احساس ناهماهنگی
گاهی پس از جراحی، بیماران احساس می‌کنند که یک پا کمی بلندتر یا کوتاه‌تر شده که می‌تواند در راه رفتن تأثیرگذار باشد.
اجزای یک زانوی مصنوعی باید دقیقاً در یک راستا قرار گیرند تا کار کنند. اگر آنها در یک ردیف قرار نگیرند، ممکن است خیلی زود فرسوده شوند یا ممکن است ایمپلنت بدون هیچ علائمی از کار بیفتد.
علائم نا هم ترازی و از کار افتادن عبارتند از ناپایداری، درد و تورم. سایر علائم نیز شامل دامنه حرکتی کم و احساس گرما یا داغی در اطراف مفصل زانو است. بیماران تقریباً همیشه برای رفع مشکلات نا هم ترازی به جراحی مجدد نیاز دارند.
عوامل مؤثر در بروز عوارض
چه کسانی در معرض خطر بیشتری هستند؟
عامل خطر
توضیح
سن بالا
افراد مسن بیشتر در معرض لخته خون و مشکلات تنفسی هستند
دیابت کنترل‌نشده
باعث افزایش ریسک عفونت و کندی ترمیم زخم می‌شود
اضافه‌وزن
فشار بیشتر بر مفصل مصنوعی وارد می‌کند
سابقه بیماری قلبی یا کلیوی
تحمل پایین‌تر بیهوشی و ریسک عوارض بیشتر
مصرف دخانیات
کاهش اکسیژن‌رسانی به بافت و افزایش ریسک عفونت
راه‌های پیشگیری از عوارض تعویض مفصل زانو
انتخاب پزشک مجرب و مرکز درمانی معتبر
رعایت دقیق مراقبت‌های پس از عمل از جمله فیزیوتراپی، مصرف دارو و تغذیه سالم
کنترل بیماری‌های زمینه‌ای مانند قند خون و فشار خون
رعایت بهداشت زخم و مراجعه سریع در صورت مشاهده علائم غیرعادی
حفظ وزن مناسب و انجام تمرینات توصیه‌شده برای عضلات پا
نتیجه‌گیری
اگرچه جراحی تعویض مفصل زانو یک روش موفق در بهبود کیفیت زندگی بیماران است، اما نمی‌توان از احتمال بروز عوارض چشم‌پوشی کرد. شناخت این عوارض، توجه به علائم هشداردهنده و رعایت مراقبت‌های پزشکی می‌تواند تا حد زیادی احتمال بروز مشکلات را کاهش دهد.
