مرگ استخوان مفصل ران یک بیماری دردناک است و وقتی بروز می کند که خون رسانی به سر استخوان ران مختل شود. از آنجایی که سلول های استخوانی برای سالم ماندن به خون نیاز دارند، مرگ استخوان در نهایت می تواند منجر به از بین رفتن مفصل ران و بروز آرتروز شدید شود.
به مرگ استخوان، نکروز آواسکولار (بافت مردگی بر اثر عدم خون رسانی) یا نکروز آسپتیک نیز گفته می شود. اگرچه ممکن است مرگ استخوان در همه استخوان ها بروز کند، اغلب مفصل ران را تحت تاثیر قرار می دهد. سالانه بیش از 20,000 بیمار برای درمان مرگ استخوان مفصل ران خود به بیمارستان ها مراجعه می کنند. در بسیاری از موارد، هر دو مفصل ران تحت تأثیر این بیماری قرار می گیرند.
جهت ویزیت و نوبت دهی دکتر محمدجواد مرتضوی فوق تخصص و جراح زانو و لگن از اینجا اقدام کنید
مفصل ران یک مفصل گوی و کاسه است. کاسه (حفره) را استابولوم (حفره حلقه ای) که بخشی از استخوان لگن بزرگ است، تشکیل می دهد. گوی همان سر استخوان ران است که انتهای بالایی استخوان ران است.
سطح گوی و کاسه با غضروف مفصلی پوشانده شده است – غضروف مفصلی ماده ای صاف و لغزنده است که از استخوان ها محافظت می کند و آنها را قادر می سازد به راحتی روی یکدیگر بلغزند.
مرگ استخوان مفصل ران در سر استخوان ران، که گوی مفصل ران گوی و کاسه است، بروز می کند.
وقتی خون رسانی به سر استخوان ران دچار اختلال می شود، مفصل ران دچار مرگ استخوان می شود. استخوان در سر استخوان ران بدون تغذیه کافی می میرد و به تدریج از بین می رود. در نتیجه، غضروف مفصلی که استخوان های لگن را می پوشاند، نیز از بین می روند و این امر منجر به آرتروز شدید و ناتوان کننده می شود.
مرگ استخوان می تواند در هر فردی بروز کند، اما در افراد بین 40 تا 65 سال سن شایع تر است. مردان بیشتر از زنان دچار مرگ استخوان مفصل ران می شوند.
در مرگ استخوان، استخوان سر استخوان ران به تدریج می میرد.
گاهی اوقات، علت کمبود ذخیره خون مشخص نمی شود، اما پزشکان بعضی از عوامل خطر را شناسایی کرده اند که فرد را بیشتر در معرض ابتلا به مرگ استخوان قرار می دهد:
بروز مرگ استخوان مرحله به مرحله است. درد مفصل ران معمولا اولین نشانه است. این درد ممکن است منجر به درد مبهم یا درد ضربان دار در ناحیه کشاله ران یا ناحیه نشیمنگاه شود. با پیشروی بیماری، ایستادن و انداختن وزن بر روی مفصل ران آسیب دیده دشوارتر می شود و حرکت دادن مفصل ران باعث بروز درد می شود.
این درد، چند ماه تا بیش از یک سال طول می کشد تا بیماری پیشروی کند. تشخیص زودهنگام مرگ استخوان بسیار مهم است، زیرا بعضی مطالعات نشان می دهند که درمان زودهنگام نتایج بهتری را به همراه دارد.
چهار مرحله مرگ استخوان: این بیماری می تواند از یک لگن طبیعی و سالم (مرحله 1) تا از بین رفتن سر استخوان ران و مرگ شدید استخوان (مرحله 4) پیشروی کند.
پس از بحث در مورد علائم و سابقه پزشکی، پزشک مفصل ران را معاینه می کند تا متوجه شود کدام حرکات خاص باعث درد می شود.
بیماران مبتلا به مرگ استخوان اغلب درد شدیدی در مفصل ران دارند، اما دامنه حرکتی نسبتا خوبی دارند. دلیل آن این است که فقط سر استخوان ران در مراحل اولیه بیماری درگیر است. بعدا با از بین رفتن و ساییدگی سطح سر استخوان ران، کل مفصل دچار آرتروز می شود. سپس، بی حرکت و سفتی عارض می شود.
در حین معاینه، پزشک ارتوپد مفصل ران بیمار را به روش های مختلف حرکت می دهد تا اطلاعات بیشتری در مورد درد بیمار کسب کند.
بررسی های تصویربرداری به پزشک کمک می کند تا تشخیص را تأیید کند.
رادیوگرافی: رادیوگرافی تصاویری از ساختارهای متراکم از جمله استخوان را ارائه می دهد. رادیوگرافی برای این استفاده می شود که تعیین کند آیا استخوان سر استخوان ران ساییده شده است و این ساییدگی چقدر است.
(تصویر سمت چپ) عکسبرداری از مفصل ران سالم. (تصویر سمت راست) در این عکسبرداری، مرگ استخوان تا ساییدگی سر استخوان ران پیشروی کرده است.
معمولا مرگ استخوان به صورت ناحیه ای گاوه ای شکل با حاشیه اسکلروتیک متراکم به رنگ سفید در قسمت جانبی فوقانی سر استخوان ران مشاهده می شود. در نمای جانبی، یک خط شفاف به نام “علامت هلال” اغلب درست زیر سطح سر استخوان ران دیده می شود.
(تصویر سمت چپ) این عکسبرداری، مرگ استخوان مفصل ران را نشان می دهد. (تصویر سمت راست) نمای نزدیک از عکسبرداری “علامت هلال” را نشان می دهد که معمولاً پیش از ساییدگی و از بین رفتن سر استخوان ران دیده می شود.
ام آر آی: تغییرات اولیه در استخوان را که ممکن است در عکسبرداری مشخص نباشند، می توان با ام آر آی تشخیص داد. اسکن ها برای ارزیابی این استفاده می شوند که چقدر از استخوان تحت تأثیر این بیماری قرار گرفته است. ام آر آی همچنین ممکن است مرگ اولیه استخوان (برای مثال، مرگ استخوان که ممکن است در مفصل ران مقابل ایجاد شود) را نشان دهد که هنوز علائمی ایجاد نکرده است.
این ام آر آی، مرگ استخوان را در مفصل ران راست بیمار نشان می دهد (فلش سفید). خط تیره (فلش های قرمز) ناحیه بین استخوان مرده و استخوان سالم را نشان می دهد. مفصل ران چپ بیمار سالم است.
اگرچه گزینه های درمانی غیرجراحی – مانند داروهای ضد التهاب، تغییراتی در فعالیت ها و استفاده از چوب های زیر بغل- می توانند به تسکین درد و کاهش سرعت پیشروی بیماری کمک کنند، اثربخش ترین گزینه درمانی، جراحی است. بیماران مبتلا به مرگ استخوان که بیماری شان در مراحل اولیه (مرحله پیش از ساییدگی و از بین رفتن سر استخوان ران) است، به طور بالقوه در پی روش های محافظت از لگن هستند.
چند روش جراحی مختلف برای درمان مرگ استخوان مفصل ران وجود دارد:
در این روش، یک سوراخ بزرگتر یا چند سوراخ کوچکتر در سر استخوان ران جهت کاهش فشار در استخوان ایجاد می شود و همچنین کانال هایی برای عروق خونی جدید جهت تغذیه نواحی آسیب دیده مفصل ران ایجاد می شوند.
وقتی مرگ استخوان مفصل ران به موقع تشخیص داده می شود، حذف فشار مرکزی گاهی اوقات در جلوگیری از ساییدگی و از بین رفتن سر استخوان ران و ایجاد آرتروز، موثر واقع می شود.
(تصویر سمت چپ) حذف فشار مرکزی. (تصویر سمت راست) در این عکسبرداری، خطوط مته، مسیر سوراخ های مته کوچک مورد استفاده در این روش را نشان می دهد.
حذف فشار مرکزی اغلب با پیوند استخوان و غضروف همراه است تا به بازسازی استخوان سالم و محافظت از غضروف در مفصل ران کمک کند. پیوند استخوان، بافت استخوانی سالمی است که به ناحیه ای از بدن که به آن نیاز است پیوند زده می‌شود. این بافت ممکن است از یک اهدا کننده (آلوگرافت) یا از استخوان دیگری در بدن بیمار (اتوگرافت) گرفته شود.
امروزه، چندین نوع پیوند استخوان مصنوعی نیز وجود دارد:
یکی دیگر از گزینه های جراحی پیوند استخوان نازک نی همراه عروق است. در این روش، بخشی از استخوان از استخوان کوچک (نازک نی) بیمار همراه با خون رسانی آن (یک سرخرگ و سیاهرگ) گرفته می شود. این پیوند به حفره (سوراخ) ایجاد شده در قسمت گردن و سر استخوان ران پیوند زده می شود و برای کمک به بهبود ناحیه مرگ استخوان، شریان و ورید مجددا متصل می شوند.
اگر مرگ استخوان به حدی پیشروی کرده باشد که سر استخوان ران تقریبا از بین رفته باشد، موثرترین درمان، تعویض کامل مفصل ران خواهد بود. در این روش، پزشک استخوان و غضروف آسیب دیده را برمی دارد، سپس سطوح جدید فلزی یا پلاستیکی مفصلی را برای بازیابی عملکرد مفصل ران قرار می دهد.
در تعویض مفصل لگن هم سر استخوان ران و هم کاسه آن با یک وسیله مصنوعی جایگزین می شوند.
حذف فشار مرکزی در برخی بیماران از پیشروی مرگ استخوان به آرتروز شدید و نیاز به تعویض مفصل ران جلوگیری می کند. این امر به مرحله و میزان مرگ استخوان در زمان انجام عمل بستگی دارد.
حذف فشار مرکزی زمانی بهترین نتایج را حاصل می کند که مرگ استخوان در مراحل اولیه -قبل از ساییدگی و از بین رفتن استخوان- تشخیص داده شود. در برخی از این موارد، استخوان پس از حذف فشار مرکزی بهبود می یابد و جریان خون خود را دوباره به دست می آورد. بهبود استخوان چند ماه طول می کشد و در این مدت، برای جلوگیری از وارد شدن فشار به استخوان آسیب دیده، بیمار باید از واکر یا چوب های زیر بغل استفاده کند.
بیمارانی که روش درمانی حذف فشار مرکزی را با موفقیت پشت سر گذاشته اند، معمولا در عرض تقریبا 3 ماه می توانند بدون وسیله کمکی دوباره راه بروند و دردشان کاملا تسکین می یابد.
وقتی مرگ استخوان پس از از بین رفتن استخوان تشخیص داده می شود، حذف فشار مرکزی معمولا در جلوگیری از از بین رفتن بیشتر استخوان کارساز نیست. در چنین شرایطی بهتر است بیمار با تعویض کامل مفصل ران درمان شود. تعویض کامل لگن در تسکین درد و بازیابی عملکرد در اکثر بیماران مبتلا به مرگ استخوان موفقیت آمیز است.
